Polska jest jednym z wielu państw, w którym obowiązuje płaca minimalna. Najniższe wynagrodzenie wzrosło od 2015 roku o 700 zł brutto, ale czy zmniejsza dystans do płac średnich w gospodarce narodowej? Sprawdźmy.
Płaca minimalna w Polsce w 2019 roku osiągnęła pułap 2250 zł brutto, a minimalna stawka godzinowa wynosi 14,70 zł brutto. Już wiemy, że od 1 stycznia 2020 roku płaca minimalna wzrośnie do poziomu 2450 złotych brutto (w porównaniu do 2019 roku to wzrost o 8,9%), a minimalna stawka godzinowa do 16 złotych brutto.
Przeciętne miesięczne wynagrodzenia w gospodarce narodowej też z roku na rok rosną. Średnie wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw w marcu 2009 roku wynosiło 3 332 zł brutto, a w marcu 2019 roku osiągnęło poziom 5 165 zł brutto. Jeszcze lepiej jest w sektorze informacji i komunikacji — wzrost z 6 674 zł w marcu 2009 do 9 498 zł w marcu 2019 r.
Czym jest i skąd się wzięła płaca minimalna?
Główny Urząd Statystyczny (GUS) podaje bardzo prostą definicję płacy minimalnej: „Jest to najniższe wynagrodzenie, jakie może otrzymać pracownik zatrudniony na umowę o pracę po przeliczeniu osób niepełnozatrudnionych na pełne etaty. Wysokość minimalnego wynagrodzenia określa corocznie Rozporządzenie Rady Ministrów”.
Pierwszymi państwami, które wprowadziły minimalne wynagrodzenie były: Nowa Zelandia (1894), Australia (1896) i Wielka Brytania (1909), a w Stanach Zjednoczonych zrobiono to w 1938 roku. W Polsce wynagrodzenie to ustalane jest od 1956 roku. Od 1 stycznia 2003 roku jego wysokość reguluje ustawa, zgodnie z którą płaca minimalna jest corocznie ustalana przez Komisję Trójstronną ds. Społeczno-Gospodarczych lub rząd, jeśli komisja nie jest w stanie określić jej poziomu w wymaganym terminie.
Obecnie ogólne zasady dotyczące stosowania płacy minimalnej na świecie wyznaczane są przez konwencje i zalecenia wydawane przez Międzynarodową Organizację Pracy (MOP, International Labour Organisation), a w szczególności:
- konwencja nr 26 dotycząca ustanowienia metod ustalania płac minimalnych (1928 r.),
- konwencja nr 99 dotycząca ustalania płac minimalnych w rolnictwie (1951 r.),
- konwencja nr 131 dotycząca ustalania płac minimalnych, zwłaszcza
w odniesieniu do krajów rozwijających się (1970 r.), - zalecenie nr 135 dotyczące ustalania płac minimalnych, zwłaszcza w odniesieniu do krajów rozwijających się (1970 r.).
7 powodów wprowadzenia pensji minimalnej
Według MOP głównym celem wprowadzenia płacy minimalnej jest walka z ubóstwem oraz pomoc w zapewnieniu pracownikom ochrony socjalnej, a także odpowiedniego poziomu życia. Siedem ekonomicznych powodów wprowadzenia płacy minimalnej przez państwa:
- opłacanie pracy prostej, nieuciążliwej, wykonywanej w normalnych warunkach,
- ustalanie minimalnego punktu wyjścia do określenia wyższych stawek przysługujących za pracę odpowiednio trudniejsze,
- wpływ na rozpiętość płac poprzez kształtowanie dolnej granicy hierarchii wynagrodzeń,
- środek zabezpieczający przed nadmiernym wykorzystywaniem pozycji rynkowej przez pracodawców,
- walka z ubóstwem przez zapewnienie odpowiedniego poziomu życia,
zapewnienie pracownikom równej płacy za podobną pracę, - promowanie stabilności ekonomicznej i rozwoju gospodarczego i cywilizacyjnego.
Płaca minimalna a średnie pensje
Premier Mateusz Morawiecki 11 czerwca 2019 roku napisał na Twitterze: „Wynagrodzenie za pracę to efektywność gospodarki, ale także godność i standard codziennego życia. Chcemy, żeby pensje Polaków rosły do poziomu takiego jak na Zachodzie. Również wzrost pensji minimalnej o 700 zł od początku naszych rządów jest realizacją tych dążeń”.
Rzeczywiście, pensje Polaków rosną z roku na rok i wciąż są to wzrosty, które pozwalają nam zbliżać się do gospodarek Zachodu, choć jeszcze wiele brakuje, aby osiągnąć choćby europejską średnią pod względem płacy minimalnej. W 2017 roku średnia wysokość płacy minimalnej w Unii Europejskiej wyniosła 845 euro, a w Polsce prawie dwa razy mniej, bo 453 euro.
Warto też zaznaczyć, że wysokość płacy minimalnej w Polsce rośnie nieco szybciej niż wysokość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej.
Z danych publikowanych przez GUS wynika, że w 2000 roku płaca minimalna stanowiła 36,4% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej. Dziś (I kwartał 2019 roku) płaca minimalna osiągnęła pułap 45,5% średniego miesięcznego wynagrodzenia, więc przez niespełna dwie dekady wartość ta wzrosła o 10%. Według prognoz w 2020 roku płaca minimalna będzie stanowić 46,9% przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, czyli czeka nas kolejny wzrost.
Czy płaca minimalna ma sens?
Współcześni ekonomiści spierają się, czy wynagrodzenie minimalne przynosi więcej korzyści, czy więcej strat. Dominuje jednak przekonanie, że to narzędzie nie jest prostym i skutecznym rozwiązaniem do zwalczania biedy lub wyrównywania nierówności płacowych. Płaca minimalna ma być raczej narzędziem wspierającym system ekonomiczny państwa, które pomaga realizować cele społeczne. Płaca minimalna może np. zmniejszać ubóstwo, jeśli funkcjonuje w otoczeniu sprawiedliwego systemu podatkowego oraz socjalnego.
Badania prowadzone w krajach Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) oraz Unii Europejskiej wykazują, że płaca minimalna ma zwykle niewielki negatywny lub pozytywny wpływ na poziom zatrudnienia. Obowiązywanie płacy minimalnej jest najbardziej niekorzystne dla młodych osób, pracowników o niskich kwalifikacjach i długotrwale bezrobotnych. To paradoks, bo sytuacja ekonomiczna tych grup społecznych ma się poprawiać dzięki płacy minimalnej, a dzieje się zupełnie odwrotnie.
Pozytywne efekty płacy minimalnej:
- może zachęcać ludzi nieaktywnych zawodowo do zwiększania aktywności, produktywności i poprawy swojego wykształcenia;
- może przyczyniać się do zmniejszenia rotacji pracowników, a więc większej stabilności zatrudnienia — wzrasta dzięki temu produktywność;
- może przyczyniać się do redukowania ubóstwa;
- może przyczyniać się do wzrostu płac lepiej zarabiających pracowników — jednak im wyższe zarobki, tym płaca minimalna ma mniejszy na nie wpływ.
Negatywne efekty płacy minimalnej:
- nie musi przyczyniać się do redukcji ubóstwa, bo najniższe wynagrodzenie zarabiają ludzie, którzy są nad poziomem ubóstwa;
- nie musi przyczyniać się do redukcji nierówności społecznych, bo nie wpływa na pensje lepiej opłacanych pracowników;
- pracodawcy mogą rezygnować z np. dodatkowych szkoleń dla swoich pracowników, bo muszą ponieść koszty rosnącej płacy minimalnej.
Płaca minimalna będzie rosła, bo gospodarka rośnie
Stałe wzrosty płacy minimalnej i średnich wynagrodzeń cieszą, ale Polacy są wciąż jednym z biedniejszych narodów w Unii Europejskiej. Płace rosną, ale daleko im jeszcze do europejskiej średniej. Choć i ta różnica zmniejsza się z roku na rok. Ekonomiści zaznaczają też, że Polska to już nie tylko wykwalifikowana i względnie tania siła robocza, ale kraj o rosnącej innowacyjności, która też przełoży się na wzrost wynagrodzeń.
Mimo tych wzrostów OECD i eksperci Banku Światowego zalecają wprowadzenie w Polsce regionalnego zróżnicowania stawki płacy minimalnej, bo pracodawcy z biedniejszych województw często nie mogą poradzić sobie z rosnącymi kosztami pracy. Jeszcze ważniejsze zalecenie dotyczy powstrzymania tak dużych podwyżek minimalnego wynagrodzenia. Sztuczne podwyższanie płac jest zbędne — może zwiększać bezrobocie i rynkowe ceny.
Czytaj też: Banknoty z kapelusza — czym jest bezwarunkowy dochód podstawowy?
Czytaj też: Miara dobrobytu, czyli produkt krajowy brutto (PKB)
FAQ – najczęściej zadawane pytania
Ile na rękę najniższa krajowa 2024?
Od 1 stycznia 2024 roku pracownicy zarabiający pensję minimalną otrzymają na konto około 3 221,98 zł netto. Od 1 lipca płaca minimalna wzrośnie do 3 261,53 zł netto.
Jaka ma być najniższa krajowa od stycznia 2024?
Od 1 stycznia 2024 roku najniższa krajowa wyniesie 4 242 zł, a minimalna stawka godzinowa 27,70 zł. Od pierwszego lipca 2024 te wartości wzrosną odpowiednio do 4 300 zł i 28,10 zł.
Co to jest najniższa krajowa?
Najniższa krajowa to minimalne wynagrodzenie, jakie pracodawca może wypłacić pracownikowi za przepracowaną godzinę lub miesiąc. W Polsce ustala ją rząd i jest ona obliczana na podstawie prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej.
Czy najniższa krajowa może spadać?
Teoretycznie tak, ale w praktyce jest to bardzo mało prawdopodobne. Najniższa krajowa jest ustalana przez rząd i jest to decyzja polityczna. W związku z tym, aby płaca minimalna spadła, rząd musiałby podjąć taką decyzję.
