Wspólnota majątkowa małżeńska to ustrój, w którym z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa. Oznacza to, że od tego momentu dysponują oni co do zasady wspólnym majątkiem. Musisz jednak pamiętać o wielu kwestiach związanych z tym zagadnieniem – najlepiej jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego.
- 1. Czym jest wspólnota majątkowa?
- 2. Które przepisy regulują małżeńską wspólnotę majątkową?
- 3. Jakie są różnice pomiędzy wspólnotą majątkową a rozdzielnością majątkową?
- 4. Co dokładnie wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków?
- 5. Co nie wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków?
- 6. Kiedy ustaje wspólność majątkowa?
- 7. Jakie są wady i zalety wspólnoty majątkowej?
- 8. Czy wspólnota majątkowa to dobre rozwiązanie?
- 9. Czy możliwa jest rozdzielność majątkowa po ślubie?
- 10. Wspólnota majątkowa – ważne stanowiska Sądu Najwyższego
- 11. Warto wiedzieć
Inne określenia, z którymi możesz się spotkać analizując pojęcie wspólnoty majątkowej to m.in.: ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej, wspólność majątkowa, wspólność majątkowa małżeńska. Dokładnie zapoznaj się ze szczegółami tego zagadnienia, ponieważ może mieć ono istotny i długofalowy wpływ na Twoje życie oraz życie Twoich najbliższych. Sprawdź zatem, czym jest wspólnota majątkowa, co wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków oraz jakie są zalety i wady tego rozwiązania.
Czym jest wspólnota majątkowa?
Wspólnota majątkowa, inaczej nazywana również wspólnością ustawową oznacza, że z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa, obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą natomiast do majątku osobistego każdego z małżonków. Jest to najprostsze wyjaśnienie wspólnoty majątkowej w rozumieniu polskiego prawa.
Powyższa definicja wynika wprost z powszechnie obowiązujących przepisów prawa, o których dowiesz się szerzej w dalszej części publikacji.
Które przepisy regulują małżeńską wspólnotę majątkową?
Musisz pamiętać o aktualnych przepisach ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2023 r. poz. 2809) – zw. dalej: „k.r.o.”. Zgodnie z art. 31 § 1 k.r.o. – z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
Jest to najważniejszy przepis, który reguluje małżeńską wspólność majątkową w polskim prawie.
Jakie są różnice pomiędzy wspólnotą majątkową a rozdzielnością majątkową?
Rozdzielność majątkowa małżeńska to przeciwieństwo ustawowej wspólności majątkowej. Skutkiem rozdzielności jest zatem fakt, że małżonkowie nie mają majątku wspólnego. W tej formie każdy z małżonków ma swój odrębny majątek osobisty, którym dysponuje i zarządza samodzielnie. Przeciwnie jest w przypadku wspólności majątkowej, która powstaje co do zasady po zawarciu małżeństwa (jeżeli nie podjęliście innych kroków prawnych).
Co dokładnie wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków?
To, co dokładnie wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków (w ramach wspólnoty majątkowej) reguluje precyzyjnie art. 31 § 2 k.r.o. – do majątku wspólnego należą w szczególności:
- Pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
- Dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
- Środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
- Kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie;
- Środki zgromadzone na koncie OIPE w rozumieniu art. 2 pkt 5 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1238 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie ogólnoeuropejskiego indywidualnego produktu emerytalnego (OIPE) (Dz. Urz. UE L 198 z 25.07.2019, str. 1) oraz na subkoncie OIPE w rozumieniu art. 2 pkt 9 ustawy z dnia 7 lipca 2023 r. o ogólnoeuropejskim indywidualnym produkcie emerytalnym (Dz. U. poz. 1843) każdego z małżonków.
Co nie wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków?
O tym co nie wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków, dowiesz się bezpośrednio z art. 33 k.r.o. Zapamiętaj, że w takim przypadku chodzi o aktywa, które dokładnie wchodzą w skład majątku osobistego każdego z małżonków. Otóż do majątku osobistego każdego z małżonków należą:
- Przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
- Przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
- Prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
- Przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
- Prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
- Przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb, lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
- Wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
- Przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
- Prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
- Przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego (chyba że przepis szczególny stanowi inaczej).
Kiedy ustaje wspólność majątkowa?
Zapamiętaj, że ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej ustaje zawsze wraz z ustaniem małżeństwa. Dzieje się tak każdorazowo w przypadku śmierci jednego z małżonków, a także w przypadku orzeczenia rozwodu lub unieważnienia małżeństwa (dokładniej rzecz ujmując – po uprawomocnieniu się wyroku). Wspólność ustawowa majątkowa ustaje również z chwilą ustanowienia umownego ustroju majątkowego (ustanowienie rozdzielności majątkowej).
Dodatkowo musisz pamiętać, że ustanie ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej może być konsekwencją:
- ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków;
- ogłoszenia upadłości jednego z małżonków;
- ustanowienia rozdzielności majątkowej między małżonkami przez sąd na żądanie jednego z małżonków lub wierzyciela jednego z nich.
Są to najczęściej występujące okoliczności, które wpływają na ustanie wspólności majątkowej małżeńskiej. W praktyce takie sytuacje występują stosunkowo często.
Jakie są wady i zalety wspólnoty majątkowej?
Zalety wspólności majątkowej małżeńskiej to m.in.:
- optymalizacja podatkowa – możliwość wspólnego, preferencyjnego rozliczenia podatkowego wraz ze współmałżonkiem (zawsze wymaga to wcześniejszej analizy, czy faktycznie jest to opłacalne i korzystne);
- umożliwienie budowania majątku wspólnego – dla małżonków oraz dla wspólnego potomstwa w przyszłości;
- zwiększenie zdolności kredytowej (ta okoliczność również wymaga dokładnej, wcześniejszej analizy);
- zwiększenie poczucia bezpieczeństwa dla współmałżonków i swojego rodzaju przewidywalność majątkowa.
Wady wspólności majątkowej małżeńskiej to m.in.:
- odpowiedzialność – każdy z małżonków odpowiada za długi np. z tytułu prowadzonej działalności majątkowej drugiego małżonka;
- w sytuacji rozwodu każdy z małżonków ma możliwość dochodzenia co do zasady połowy majątku, bez względu na to, czy np. pracował w trakcie trwania małżeństwa, czy uczestniczył w realnym budowaniu majątku;
- istnienie realnych problemów związanych z określeniem, to jest właścicielem danego składnika majątku (ma to znaczenie np. przy rozwodzie i podziale majątku).
Czy wspólnota majątkowa to dobre rozwiązanie?
Na tak postawione pytanie nie sposób jest jednoznacznie odpowiedzieć. Zależy to od m.in. wykonywanych zawodów każdego z małżonków (ryzyk z tym związanych), sytuacji majątkowej i innych okoliczności, które zawsze wymagają indywidualnej analizy i szczerej rozmowy obu stron – najlepiej jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego.
Uwaga!
Czy możliwa jest rozdzielność majątkowa po ślubie?
Zapamiętaj, że umowa rozdzielności majątkowej może zostać przez Ciebie zawarta zarówno przez ślubem, jak i w trakcie trwania małżeństwa. Wszystko zależy od Twoich ustaleń z partnerem (małżonkiem). Dlatego najlepszym rozwiązaniem jest zawsze prowadzenie szczerego dialogu z współmałżonkiem – szczególnie jeżeli chodzi o wspólne decyzje, przyszłość i wspólne finanse.
Wspólnota majątkowa – ważne stanowiska Sądu Najwyższego
Istotne stanowiska wyrażone przez Sąd Najwyższy, które odnoszą się do zniesienia wspólności majątkowej przez sąd (ważne i aktualne tezy składu orzekającego, które zostały zaprezentowane w wyroku SN z dnia 12 września 2000 r., sygn. akt: III CKN 373/99):
- Stanowisko nr 1 – separacja faktyczna małżonków, uniemożliwiająca im współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym, może stanowić ważny powód zniesienia przez sąd wspólności majątkowej.
- Stanowisko nr 2 – z żądaniem zniesienia wspólności może wystąpić również małżonek, który jest wyłącznie winny separacji. Wina jego, jak też wzgląd na dobro rodziny lub pozwanego małżonka, powinny być brane pod uwagę jedynie przy ocenie żądania zniesienia wspólności z punktu widzenia zasad współżycia społecznego.
- Stanowisko nr 3 – żądanie zniesienia wspólności majątkowej (ustanowienia rozdzielności majątkowej) podlega ocenie także z punktu widzenia zasad współżycia społecznego.
Warto wiedzieć
- Umowa majątkowa małżeńska, która bywa nazywana również intercyzą to umowa zawierana pomiędzy małżonkami lub osobami zamierzającymi wstąpić w związek małżeński, która prowadzi do wprowadzenia odmiennego niż ustawowy, majątkowego ustroju małżeńskiego (odrębności majątkowej obu małżonków).
- Rozszerzona wspólność majątkowa to nic innego jak okoliczność, w której małżonkowie decydują się na to, że majątek, który został nabyty przez jednego z małżonków przed zawarciem związku małżeńskiego mocą umowy o rozszerzenie wspólności majątkowej wchodzi do majątku wspólnego małżonków (odesłanie do art. 47 § 1 k.r.o.).
- Skuteczność małżeńskich umów majątkowych względem osób trzecich – otóż małżonek może powoływać się względem innych osób na umowę majątkową małżeńską, gdy jej zawarcie oraz rodzaj były tym osobom wiadome.
FAQ – najczęściej zadawane pytania
Po ilu latach majątek staje się wspólny?
Co do zasady majątek staje się wspólny już z chwilą zawarcia przez Ciebie małżeństwa, o ile oczywiście nie ustanowiłeś rozdzielności majątkowej. Zapamiętaj więc, że nie istnieje żaden okres, po którym majątek staje się wspólny – dzieje się to niejako automatycznie z mocy przepisów prawa.
Czy po ślubie mój dotychczasowy dom jest wspólny?
Nie. Twój dotychczasowy dom należy do Twojego majątku osobistego. Zatem nie wchodzi w skład majątku wspólnego (nie obejmuje go małżeńska wspólność majątkowa).
Co w małżeństwie nie jest wspólne?
Kwestię tę wprost reguluje art. 33 k.r.o. Są to konkretne przedmioty i prawa. Zapamiętaj jednak, że są to przede wszystkim przedmioty, które nabyłeś przed zawarciem małżeństwa, a także w drodze aktu dziedziczenia bądź darowizny.
Źródła
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2023 r. poz. 2809).
