Zastrzeżenie numeru PESEL w świecie wyłudzeń i kradzieży tożsamości to właściwie konieczność. Na szczęście zainteresowanie ochroną danych osobowych rośnie – od momentu uruchomienia usługi, na zastrzeżenie numeru PESEL zdecydowało się już ponad 2,7 mln osób, choć realną ochronę zyskujemy dopiero od 1 czerwca 2024 r.
- 1. Na czym polega zastrzeżenie numeru PESEL?
- 2. Kto ma obowiązek sprawdzania statusu PESEL?
- 2.1. Kiedy bank sprawdzi PESEL?
- 3. Kto może zastrzec PESEL?
- 4. Zastrzeż PESEL – jak to zrobić?
- 4.1. Jak zastrzec Pesel w aplikacji mObywatel?
- 5. Jak zastrzec numer PESEL w urzędzie?
- 5.1. Jak zastrzec numer PESEL jako pełnomocnik?
- 5.2. Jak zastrzec PESEL w bankowości internetowej?
- 6. Zastrzeżenie numeru PESEL z urzędu – czy to możliwe?
- 7. Jaki jest czas oczekiwania na zastrzeżenie numeru PESEL?
- 8. Czy można cofnąć zastrzeżenie numeru PESEL?
- 9. Zastrzeżony PESEL a możliwość uzyskania kredytu
- 10. Na co zastrzeżenie numeru PESEL nie ma wpływu?
- 11. Co warto wiedzieć?
Choć faktyczna możliwość zastrzeżenia numeru PESEL dostępna jest od października 2023 r., to rzeczywiste korzyści z tego tytułu materializują się od 1 czerwca 2024 r. Dopiero od tej daty część instytucji zobowiązana jest do sprawdzania Rejestru zastrzeżeń numeru PESEL przed dokonaniem określonych w przepisach czynności. Ewentualne zaniechanie w tym zakresie grozi np. brakiem możliwości skutecznego dochodzenia zwrotu udzielonego przez bank kredytu. Czyli faktycznie zyskujemy ochronę przed wyłudzeniem kredytu na nasze dane. Zatem na pewno warto zastrzec numer PESEL – podpowiadamy jak to szybko zrobić.
Po co zastrzegać PESEL?
Żeby chronić swoje nieruchomości i finanse.Na jakiej zasadzie działa zastrzeganie PESEL?
Jeśli chcesz, możesz zastrzec swój PESEL lub cofnąć zastrzeżenie. Jest to dobrowolne i bezpłatne. Kiedy Twój PESEL jest zastrzeżony, chronisz się przed skutkami… pic.twitter.com/rNZDlgHEcZ— mObywatel 2.0 (@mObywatelGOV) July 10, 2024
Na czym polega zastrzeżenie numeru PESEL?
Numer PESEL towarzyszy nam od momentu urodzenia. Urząd stanu cywilnego nadaje go po sporządzeniu aktu urodzenia dziecka, które urodziło się na terenie Polski. Jest jednocześnie jedną z najważniejszych danych, która identyfikuje nas właściwie przy zawieraniu każdej umowy (również tej związanej z zaciągnięciem kredytu czy pożyczki) czy podczas wizyty w każdym urzędzie.
Uwaga!
Kto ma obowiązek sprawdzania statusu PESEL?
Obowiązek weryfikacji statusu numeru PESEL mają tylko określone w ustawie z dnia 7 lipca 2023 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczania niektórych skutków kradzieży tożsamości podmioty:
- banki (i inne instytucje finansowe, jak SKOKi czy firmy pożyczkowe)
- notariusze
- dostawcy telekomunikacyjni
Ochrona tożsamości i numeru PESEL, który jest wykorzystywany do zaciągania różnych zobowiązań, jest zatem niepełna, bo nie każdy podmiot będzie zobowiązany do weryfikacji Rejestru. Jednak powinna wystarczyć choćby do uniknięcia konieczności spłaty kredytu czy pożyczki wyłudzonej na nasze skradzione dane.
Kiedy bank sprawdzi PESEL?
Banki, SKOK-i i inne instytucje finansowe od 1 czerwca 2024 r. są zobowiązane do sprawdzenia Rejestru zastrzeżeń numerów PESEL, jeśli podejmiemy jedną z następujących czynności:
- chcemy podpisać umowę rachunku oszczędnościowego i rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego (ROR),
- zamierzamy pożyczyć pieniądze w banku czy innej instytucji finansowej czyli staramy się o kredyt lub pożyczkę,
- staramy się o zwiększenie dotychczasowego poziomu zadłużenia – czyli chcemy zmienić warunki udzielonego wcześniej kredytu lub pożyczki, a w praktyce pożyczyć więcej,
- wypłacamy w kasie banku gotówkę w kwocie przekraczającej wysokość trzykrotności minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalonego przepisami.
Drugą grupą podmiotów zobowiązanych do sprawdzenia Rejestru zastrzeżeń numerów PESEL są telekomy. W praktyce oznacza to, że w razie zastrzeżenia danych możemy mieć problem z kwestią wyrobienia duplikatu karty sim. Do realizacji takiej czynności potrzebne będzie cofnięcie zastrzeżenia danych.
Do sprawdzania wspomnianego Rejestru od 1 czerwca 2024 r. są zobowiązani również notariusze np. przy okazji sporządzania aktu notarialnego związanego z nabyciem lub sprzedażą nieruchomości.
Kto może zastrzec PESEL?
Możliwość zastrzeżenia numeru PESEL to opcja skierowana do osób pełnoletnich, które mają numer PESEL.
Jako opiekun prawny, kurator lub pełnomocnik można również zastrzec PESEL osoby trzeciej. Kurator lub opiekun prawny osoby nie mającej pełnej zdolności do czynności prawnych, może zarówno zastrzec, jak i odwołać zastrzeżenie PESELU.
Uwaga!
Zastrzeż PESEL – jak to zrobić?
Dyspozycję zastrzeżenia numeru PESEL można złożyć na kilka sposobów. PESEL można zastrzec online za pomocą aplikacji mObywatel lub na stronie internetowej mObywatel.gov.pl albo stacjonarnie w dowolnym urzędzie gminy.
Przepisy przewidują również możliwość realizacji zastrzeżenia za pomocą bankowości elektronicznej lub w placówce banku. Wybór, w jaki sposób złożymy dyspozycję zastrzeżenia numeru PESEL lub jego cofnięcia, zależy od nas. Pamiętajmy jednak, że działając jako pełnomocnik (czyli w imieniu innej osoby), nie możemy skorzystać z opcji online.
Jak zastrzec Pesel w aplikacji mObywatel?
Najłatwiejszy i najszybszy sposób na zastrzeżenie i cofnięcie zastrzeżenia numeru PESEL to skorzystanie z aplikacji mObywatel, którą można pobrać na swój telefon ze sklepu Play (dla smartfonów z Androidem) lub App Store (dla smartfonów Apple).
mObywatel to nie tylko aplikacja, ale również portal, z którego skorzystamy bezpośrednio w przeglądarce na telefonie, komputerze czy tablecie. Do logowania potrzeby będzie:
- profil zaufany
- e-dowód
- bankowość elektroniczna
- certyfikat kwalifikowany
Wśród wymienionych wyżej rozwiązań, które służą do potwierdzenia tożsamości, trzy pierwsze opcje są bezpłatne, jedynie za uzyskanie certyfikatu kwalifikowanego trzeba zapłacić.
Jeśli chcesz zastrzec swój PESEL przy pomocy rozwiązania mObywatel, postępuj zgodnie z poniższymi wskazówkami:
- Zaloguj się do aplikacji mobilnej lub portalu mObywatel przy pomocy jednego z dostępnych sposobów weryfikacji tożsamości.
- Po pojawieniu się ekranu startowego, pod nazwą „Usługi” kliknij w przycisk z napisem „Zastrzeż PESEL„.
- Po wejściu w usługę zobaczysz informację czy Twój PESEL jest aktualnie zastrzeżony. Zmiany możesz dokonać przesuwając suwak znajdujący się przy haśle: „Zastrzeż PESEL”. Przesunięcie suwaka w prawo oznacza zastrzeżenie numeru, a w lewo cofnięcie zastrzeżenia.
Pamiętaj, że ponowne zastrzeżenie numeru PESEL w aplikacji mObywatel po jego cofnięciu, możesz zrealizować dopiero po upływie 30 minut od cofnięcia zastrzeżenia.
Przykład
W usłudze znajdziesz też informację:
- kto sprawdzał Twój PESEL
- historię zmian – czyli datę, godzinę i sposób (online lub stacjonarnie) zastrzeżenia lub cofnięcia numeru PESEL.
Jak zastrzec numer PESEL w urzędzie?
Wniosek o zastrzeżenie lub cofnięcie zastrzeżenia numeru PESEL można złożyć również w dowolnym urzędzie gminy. Jeśli wybierzesz opcję stacjonarną, oprócz wypełnionego wniosku, weź ze sobą dokument tożsamości czyli:
- Jeśli masz polskie obywatelstwo potrzebny Ci będzie dowód osobisty lub paszport – możesz również skorzystać z wirtualnego odpowiednika dowodu i przedstawić ten dokument w aplikacji mObywatel. Jeśli jednak masz dostęp do aplikacji, wybierz zastrzeżenie numeru PESEL online – tak będzie szybciej, wygodniej i w wybranym przez Ciebie momencie bez względu na godziny pracy urzędu.
- Jeśli jesteś cudzoziemcem – potrzebny Ci będzie dokument podróży cudzoziemca lub inny dokument potwierdzający Twoją tożsamość i obywatelstwo.
- Jeśli jesteś obywatelem Ukrainy lub małżonkiem obywatela Ukrainy bez obywatelstwa ukraińskiego i masz numer PESEL ze statusem UKR lub nie masz żadnego z tych dokumentów, wówczas weź inny dokument, na podstawie którego ustalono Twoją tożsamość do nadania statusu UKR.
Jak zastrzec numer PESEL jako pełnomocnik?
Jak już wspomnieliśmy jako pełnomocnik, kurator lub opiekun prawny zastrzec PESEL innej osoby można tylko stacjonarnie. Potrzebne do tego będą też odpowiednie dokumenty:
- Po pierwsze dokument tożsamości czyli dowód osobisty lub paszport pełnomocnika. Można również pokazać dowód w aplikacji mObywatel.
- Jako opiekun prawny lub kurator trzeba przedstawić dokument, który potwierdza pełnienie takiej funkcji. Może to być na przykład orzeczenie sądu.
- Jako pełnomocnik – trzeba przedstawić pełnomocnictwo do dokonania takiej czynności czyli dokument, który potwierdza, że jesteś pełnomocnikiem osoby, która nie może złożyć wniosku z powodu choroby, niepełnosprawności lub innej niedającej się pokonać przeszkody (pełnomocnictwo szczególne) i uzasadnienie okoliczności, w których składasz wniosek,
i oczywiście wypełniony wniosek.
Jak zastrzec PESEL w bankowości internetowej?
Przepisy wskazują, że zastrzeżenie numeru PESEL będzie możliwe również za pośrednictwem bankowości elektronicznej lub w placówce stacjonarnej banku. To jednak rolą banku jest wdrożenie takiej usługi w ramach dostępu do konta bankowego lub w oddziale banku.
Pozostaje zatem sprawdzać czy nasz bank daje nam taką opcję. Przy czym, jeśli bank udostępni takie rozwiązanie, to będzie to jedynie opcja zastrzeżenia numeru PESEL, bez możliwości złożenia dyspozycji cofnięcia zastrzeżenia – bo na takie działanie przepisy już nie pozwalają.
Zastrzeżenie numeru PESEL z urzędu – czy to możliwe?
Choć przepisy wskazują na możliwość zastrzeżenia numeru PESEL przede wszystkim na wniosek, to w pewnych okolicznościach taka dyspozycja będzie miała miejsce „z urzędu” czyli automatycznie w razie wystąpienia określonych okoliczności.
Z takim automatycznym zastrzeżeniem możemy spotkać się w razie unieważnienia dowodu osobistego w przypadku zgłoszenia utraty lub uszkodzenia dowodu osobistego lub zgłoszenia w urzędzie gminy podejrzenia nieuprawnionego wykorzystania danych osobowych. Czyli w praktyce w momencie kiedy nasz dowód został zgubiony, skradziony lub zniszczony i taka okoliczność została do urzędu zgłoszona.
Jaki jest czas oczekiwania na zastrzeżenie numeru PESEL?
Jeśli korzystamy z aplikacji mObywatel, numer PESEL zostanie zastrzeżony od razu po złożeniu takiej dyspozycji.
Uwaga!
W przypadku złożenia dyspozycji zastrzeżenia danych w urzędzie gminy, usługa także zostanie zrealizowana od razu. Natomiast trzeba się dostosować do godzin pracy urzędu. Zatem nie złożymy wniosku o zastrzeżenie danych w sobotę, niedzielę lub inny dzień ustawowo wolny od pracy, a także późnym popołudniem czy wieczorem. Korzystając z możliwości, które proponuje Ministerstwo Cyfryzacji – czyli usługi mObywatel, możemy natomiast ustawiać lub cofać zastrzeżenie numeru PESEL o dowolnej godzinie i w dowolnym dniu.
Czy można cofnąć zastrzeżenie numeru PESEL?
Zastrzeżenie numeru PESEL można w każdej chwili cofnąć. Można to zrobić w aplikacji mObywatel, ale też stacjonarnie.
Cofnięcie zastrzeżenia numeru PESEL, można zrobić w dwojaki sposób:
- bezterminowo
- albo wskazać datę i godzinę ponownego zastrzeżenia numeru PESEL – wówczas zostanie to zrobione automatycznie we wskazanym momencie.
Pamiętaj, że ponowne zastrzeżenie numeru PESEL za pomocą aplikacji mObywatel możesz zrealizować dopiero po upływie 30 minut od jego cofnięcia.
Wypowiedź eksperta
Bartłomiej BoruckiZastrzeżony PESEL a możliwość uzyskania kredytu
Zastrzeżenie numeru PESEL ma m.in. chronić nas przed nieuprawnionym uzyskaniem kredytu w razie kradzieży danych osobowych. Banki, SKOK-i i inne firmy finansowe od 1 czerwca 2024 r. będą miały obowiązek sprawdzenia, czy PESEL osoby składającej wniosek o kredyt czy pożyczkę nie został zastrzeżony.
W razie chęci złożenia wniosku o pożyczkę czy kredyt trzeba cofnąć zastrzeżenie PESEL. Można to szybko zrobić za pomocą portalu lub aplikacji mObywatel. Po zakończeniu całej procedury kredytowej można ponownie zastrzec swoje dane.
Na co zastrzeżenie numeru PESEL nie ma wpływu?
Pojawienie się zastrzeżenia naszych danych w Rejestrze zastrzeżeń numerów PESEL nie oznacza blokady realizacji wszystkich spraw urzędowych. Zastrzeżenie numeru PESEL nie ma bowiem żadnego wpływu na szereg czynności niezwiązanych z zaciągnięciem kredytu, wymianą karty SIM do telefonu komórkowego czy podpisaniem aktu notarialnego kupna nieruchomości. W czasie obowiązywania zastrzeżenia numeru PESEL bez problemu można:
- wziąć udział w wyborach,
- załatwić sprawy urzędowe typu wyrobienie dokumentów, meldunek czy zawarcie związku małżeńskiego,
- zadbać o swoje zdrowie – rejestrując się u lekarza, wykupić receptę czy skorzystać z opieki medycznej w szpitalu,
- podróżować za granicę i np. kupić bilety na samolot,
- korzystać z profilu zaufanego,
- zawierać własne umowy – np. podpisać umowę o pracę czy umowę cywilnoprawną (zlecenie lub o dzieło),
- korzystać z usług pocztowych – choć Poczta Polska ma prawo ubiegać się o dostęp do weryfikacji zastrzeżeń numerów PESEL, to jednak nie ma takiego obowiązku.
Źródła:
- https://www.gov.pl/web/cyfryzacja/zastrzez-pesel-i-zabezpiecz-sie-przed-oszustami-nowe-przepisy-od-1-czerwca-br
- https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20230001394
- https://www.gov.pl/web/gov/zastrzez-swoj-numer-pesel-lub-cofnij-zastrzezenie
Co warto wiedzieć?
- W przypadku niemożności złożenia wniosku o zastrzeżenie numeru PESEL samodzielnie, można ustanowić pełnomocnika. Przy czym osoba upoważniona może złożyć wniosek osobiście tylko stacjonarnie w dowolnym urzędzie gminy.
- Aby zalogować się do portalu mObywatel można skorzystać z profilu zaufanego, bankowości elektronicznej, podpisu kwalifikowanego lub e-dowodu.
- Zastrzeżenie numeru PESEL będzie możliwe także za pomocą bankowości elektronicznej – banki również mogą wdrożyć taką usługę.
- Bank sprawdzi Rejestr zastrzeżeń PESEL w razie chęci zawarcia umowy rachunku oszczędnościowego, zawarcia umowy kredytu lub pożyczki, a także w przypadku wypłaty w kasie środków przekraczających wartości trzykrotności minimalnego wynagrodzenia za pracę.
- Zastrzegłeś PESEL, a chcesz wziąć kredyt lub pożyczkę? Musisz cofnąć zastrzeżenie numeru PESEL do momentu zawarcia umowy kredytu. Potem znów możesz zastrzec swój numer PESEL.
FAQ – najczęściej zadawane pytania
Jakie konsekwencje ma zastrzeżenie PESEL?
Zastrzeżony PESEL chroni m.in. przed nieuprawnionym zaciągnięciem pożyczki czy kredytu na nasze dane. Banki sprawdzą bazę zastrzeżeń numeru PESEL od 1 czerwca 2024 r.
Jak zastrzec swój numer PESEL?
Numer PESEL można zastrzec online za pomocą portalu lub aplikacji mobilnej mObywatel lub w stacjonarnie w każdym dowolnym urzędzie gminy. Przepisy zostawiają furtkę bankom, które mogą wprowadzić taką usługę również w ramach bankowości elektronicznej lub stacjonarnie w placówce banku.
Czy można zastrzec PESEL przez profil zaufany?
Profil zaufany to jeden ze sposobów potwierdzenia tożsamości w momencie logowania się do portalu mObywatel, który umożliwia zastrzeżenie i cofnięcie zastrzeżenia numeru PESEL.
Ile kosztuje zastrzeżenie numeru PESEL?
Usługa jest całkowicie darmowa bez względu na to czy wniosek o zastrzeżenie PESELU składamy online czy w urzędzie gminy.
Jak długo trzeba czekać na zastrzeżenie numeru PESEL?
Usługa zostanie zrealizowana od razu zarówno, jeśli zlecamy zastrzeżenie PESEL online, jak i w urzędzie gminy. Złożenie wniosku stacjonarnie wymaga jednak dostosowania się do dni i godzin pracy urzędu.
