Sankcja kredytu darmowego – kredyt bez odsetek lub innych kosztów

Członkostwo w Unii Europejskiej wymaga od Polski ochrony konsumentów w obszarze kredytów. Jedną z form ochrony kredytobiorców, którzy wzięli kredyty konsumenckie jest sankcja kredytu darmowego. Ten instrument prawny stosuje się wtedy, kiedy umowa kredytowa nie jest zgodna z prawem. Czy każdy może skorzystać z darmowego kredytu i dlaczego banki uważają, że Polska zbyt surowo podeszła do unijnych wymogów?

Czym jest sankcja kredytu darmowego?

Sankcja kredytu darmowego została wpisana w ustawę z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim. Art. 45 tej ustawy przewiduje, że w wyniku naruszenia przez kredytodawcę szeregu wymogów dot. treści umowy konsument, po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia, zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu. Sankcja kredytu darmowego funkcjonuje we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej w oparciu o art. 23 Dyrektywy 2008/48/WE.

Jak działa sankcja kredytu darmowego?

Jeżeli kredytodawca naruszy określone przepisy prawa, np. dotyczące obowiązku przekazania kredytobiorcy określonych informacji, kredytobiorca może żądać uznania kredytu za darmowy. Oznacza to, że kredytodawca traci prawo do pobierania odsetek, prowizji i innych opłat związanych z udzielonym kredytem. Kredytobiorca ma obowiązek zwrócić jedynie kwotę pożyczonego kapitału, więc zmniejszona zostaje całkowita kwota kredytu.

Jeżeli umowa o kredyt konsumencki nie przewiduje terminu i procedury spłaty kredytu, konsument zwraca kredyt w terminie:

• 5 lat – w przypadku kredytów konsumenckich do wysokości 80 000 zł,
• 10 lat – w przypadku kredytów konsumenckich powyżej 80 000 zł.

Kiedy można skorzystać z sankcji darmowego kredytu?

Kiedy można zastosować sankcję kredytu darmowego? Sankcja kredytu darmowego może być zastosowana w przypadku naruszenia przez kredytodawcę przepisów ustawy o kredycie konsumenckim. Najczęściej dotyczy to sytuacji, gdy kredytodawca nie przekazał kredytobiorcy wszystkich wymaganych informacji przed zawarciem umowy. Dzieje się tak też, kiedy umowa kredytowa zawiera klauzule niedozwolone.

Co może skutkować sankcją kredytu darmowego?

• Nieprawidłowe podanie RRSO. Jeżeli w umowie kredytowej RRSO nie została podana prawidłowo, lub nie została uwzględniona, konsument ma prawo domagać się uznania umowy za nieoprocentowaną i bez opłat. Oznacza to, że konsument zwraca jedynie pożyczony kapitał, bez dodatkowych kosztów, takich jak odsetki czy prowizje​.
• Brak pełnych informacji w umowie. Umowa kredytowa musi zawierać precyzyjne informacje o wszystkich kosztach kredytu, warunkach spłaty, a także prawach konsumenta, np. prawie do odstąpienia od umowy. Brak tych kluczowych informacji może prowadzić do zastosowania sankcji. Dotyczy to m.in.: warunków spłaty kredytu, dodatkowych opłat i prowizji, sposobu wyliczania odsetek​.
• Brak informacji o prawie do odstąpienia od umowy. Konsument ma prawo do odstąpienia od umowy kredytowej w terminie 14 dni od jej zawarcia, bez podawania przyczyny. Jeśli umowa nie zawiera informacji o tym prawie lub procedurze odstąpienia, konsument może domagać się rekompensaty.
• Ukryte koszty lub niejasne warunki dodatkowych usług. Jeśli pożyczkodawca narzuca obowiązkowe, dodatkowe usługi (np. ubezpieczenie) bez ich wyraźnego zaznaczenia w umowie lub bez uwzględnienia ich w całkowitym koszcie kredytu, konsument ma podstawy do skorzystania z sankcji. Ukrywanie tych kosztów jest sprzeczne z zasadą przejrzystości umowy​.
• Zbyt wysokie opłaty za przedłużenie spłaty kredytu. Jeżeli w umowie są zawarte nieproporcjonalnie wysokie koszty związane z odroczeniem spłaty kredytu lub innymi dodatkowymi usługami, może to być podstawą do uznania ich za nieuczciwe warunki umowy. W takim przypadku konsument może wnioskować o obniżenie tych kosztów lub o ich całkowite unieważnienie.

Sankcja kredytu darmowego to instrument prawny, który ma służyć ochronie konsumentów korzystających z kredytów. Jest to swego rodzaju kara dla kredytodawcy, która ma na celu zniechęcenie go do naruszania przepisów prawa dotyczących kredytów konsumenckich.

Jaka jest procedura skorzystania z sankcji kredytu darmowego?

Procedura skorzystania z sankcji kredytu darmowego obejmuje następujące kroki:

1. Sprawdzenie umowy kredytowej. Kredytobiorca musi ustalić, czy doszło do naruszenia przez bank przepisów dotyczących obowiązków informacyjnych wynikających z ustawy o kredycie konsumenckim. Mogą to być np. braki w umowie, błędne informacje o kosztach kredytu lub brak pełnych danych.
2. Zgromadzenie dowodów. Kredytobiorca powinien zebrać wszystkie dokumenty związane z kredytem, w tym umowę kredytową oraz dowody na naruszenia, np. brak odpowiednich informacji o rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania (RRSO).
3. Złożenie reklamacji do banku. Pierwszym krokiem jest skierowanie pisemnej reklamacji do banku, w której kredytobiorca wskazuje naruszenia i domaga się uznania sankcji kredytu darmowego – w formie pisemnej. Bank powinien odpowiedzieć w ciągu 30 dni.
4. Skorzystanie z pomocy Rzecznika Finansowego (opcjonalnie). Jeśli bank nie uzna reklamacji lub nie odpowie, kredytobiorca może zgłosić sprawę do Rzecznika Finansowego, który może pośredniczyć w rozwiązaniu sporu.
5. Złożenie pozwu do sądu. Jeżeli reklamacja i interwencja Rzecznika nie przyniosą efektu, kredytobiorca może wnieść pozew do sądu. W pozwie należy domagać się uznania sankcji kredytu darmowego, co oznacza, że kredytobiorca zwróci jedynie pożyczoną kwotę bez odsetek, prowizji i innych opłat.
6. Postępowanie sądowe. W trakcie procesu sądowego kredytobiorca i bank przedstawiają swoje argumenty. Jeśli sąd uzna naruszenia banku, kredytobiorca zostaje zwolniony z obowiązku płacenia dodatkowych kosztów kredytu.

Aby napisać wniosek o sankcję kredytu darmowego możesz zastosować się do tego schematu:

WNIOSEK O SANKCJĘ KREDYTU DARMOWEGO

Pamiętaj, że jest to tylko przykładowy wzór i każdy bank może wymagać innego wniosku.

Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej a kredyty konsumenckie

W przypadku kredytów frankowych Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) zdecydowanie stanął po stronie konsumentów. Jak jest z innymi kredytami konsumenckimi? Przywołajmy wyrok TSUE z 21 marca 2024 r. w sprawie C-714/22. Ten wyrok dotyczył kwestii umów o kredyt konsumencki oraz warunków dotyczących usług dodatkowych, które często są stosowane przez pożyczkodawców. Sprawa odnosiła się do sporu między konsumentem a firmą Profi Credit Bulgaria, która oferowała kredyty konsumenckie. TSUE wypowiedział się w kilku kluczowych kwestiach, które wiążą się z zastosowaniem sankcji kredytu darmowego:

• Błędnie wskazana Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania (RRSO). Trybunał orzekł, że jeżeli w umowie o kredyt konsumencki RRSO nie uwzględnia wszystkich kosztów, umowę można uznać za nieoprocentowaną i bez opłat, co oznacza, że konsument jest zobowiązany jedynie do zwrotu pożyczonego kapitału, a nie do płacenia dodatkowych odsetek i opłat. Jest to istotne, gdyż RRSO pozwala konsumentom porównać koszty różnych ofert kredytowych.
• Usługi dodatkowe. Trybunał uznał, że koszty usług dodatkowych, takich jak priorytetowe rozpatrywanie wniosku o kredyt lub możliwość odroczenia spłaty, mogą wchodzić w skład całkowitego kosztu kredytu. W związku z tym te koszty powinny być wliczane do RRSO, jeżeli są obowiązkowe do uzyskania kredytu lub jeśli ukrywają rzeczywiste koszty kredytu.
• Nieuczciwe warunki umowne. TSUE stwierdził, że warunki, które przewidują opłaty za możliwość odroczenia lub zmianę planu spłat, mogą być uznane za nieuczciwe, jeżeli koszty te są nieproporcjonalnie wysokie w stosunku do udzielonego kredytu. Ponadto, takie warunki nie są częścią głównego przedmiotu umowy i mogą podlegać ocenie pod kątem nieuczciwości.
• Koszty postępowania sądowego. Trybunał uznał, że przepisy krajowe nie mogą obciążać konsumenta częścią kosztów postępowania, jeżeli warunki umowne zostały uznane za nieuczciwe, a określenie wysokości roszczeń jest trudne lub niemożliwe.

Czy przepisy o sankcji kredytu darmowego są nadużywane w kredycie konsumenckim?

Głosem sektora bankowego w Polsce jest z całą pewnością Związek Banków Polskich (ZBP). I to ta instytucja finansowa twierdzi, że sankcja darmowego kredytu w naszym kraju jest zbyt surowa, a przepisy powinny zostać zmienione. Podobnego zdania są specjaliści z zakresu prawa bankowego. Prezes ZBP, Tadeusz Białek, opublikował prezentację, w której wyjaśnia stanowisko sektora bankowego w stosunku do sankcja kredytu darmowego.

ZBP szacuje, że obecnie w sądach, spraw dotyczących sankcji kredytu darmowego jest ok. 10 tys., a w 2021 roku było to 100-200 takich spraw. PKO Bank Polski w swoim raporcie finansowym poinformował, że na koniec pierwszego półrocza 2024 roku uczestniczył w ponad 1970 sprawach sądowych dotyczących sankcji kredytu darmowego, o łącznej wartości sporu przekraczającej 41 milionów złotych. Dla porównania, na koniec grudnia 2023 roku było to 1 159 spraw o wartości 20,7 miliona złotych.

W prezentacji ZBP jest także informacja, że to nie sami klienci zwracają się po darmowy kredyt, ale robią to kancelarie prawne i firmy odszkodowawcze, które prowadzą agresywną politykę akwizycyjną poszukując klientów, którzy mają lub mieli kredyt. Ma tu działać zasada: „daj nam umowę, a my w niej coś znajdziemy”.

Z powodu problemów wynikających z działań kancelarii odszkodowawczych, przedstawiciele polskiego sektora bankowego zwrócili się do ministerstw finansów i sprawiedliwości, Komisji Nadzoru Finansowego oraz UOKiK, proponując zmiany w przepisach, które miałyby ograniczyć nadużycia prawa.

Bankowcy postulują m.in., że wierzytelności wynikające z roszczeń na podstawie art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim nie powinny być swobodnie handlowane, a naruszenia obowiązków informacyjnych powinny mieć negatywne konsekwencje finansowe dla kredytobiorcy, by kara za darmowy kredyt miała sens. Następne propozycje obejmują wprowadzenie mechanizmu łagodzenia sankcji, zależnie od stopnia naruszenia, co funkcjonuje już w innych krajach UE.

Tymczasem stanowisko kancelarii prawnych jest takie, że dbają o prawo konsumenta i przestrzeganie przepisów, których sektor bankowy nie dopilnował.

5 złotych zasad przed podpisaniem umowy kredytowej

Podpisanie umowy kredytowej to poważna decyzja finansowa dla Twojego budżetu, dlatego warto przestrzegać kilku kluczowych zasad, aby uniknąć problemów w przyszłości.

Dokładnie przeczytaj umowę

Zawsze szczegółowo zapoznaj się z treścią umowy, w tym z wszystkimi załącznikami i regulaminami. Zwróć uwagę na warunki kredytu, w szczególności:

• RRSO (Rzeczywistą Roczną Stopę Oprocentowania),
• opłaty dodatkowe,
• zasady wcześniejszej spłaty kredytu.

Porównaj oferty kredytowe

Nie podpisuj pierwszej lepszej umowy. Warto porównać propozycje różnych banków, korzystając np. z porównywarek kredytowych. Porównując oferty, zwróć uwagę nie tylko na oprocentowanie, ale także na wszystkie koszty, które zawiera RRSO.

Oceń swoje możliwości finansowe

Upewnij się, że rata kredytu nie przekracza Twoich możliwości finansowych. Przeanalizuj swoje miesięczne wydatki i dochody, by uniknąć sytuacji, w której kredyt zbyt obciąża Twój budżet. Ważne jest również uwzględnienie ewentualnych nieprzewidzianych sytuacji, takich jak utrata pracy lub nagła naprawa samochodu.

Sprawdź dodatkowe warunki i ubezpieczenia

Zwróć uwagę, czy bank wymaga wykupienia dodatkowych ubezpieczeń (np. ubezpieczenia na życie lub ubezpieczenia nieruchomości). Przed podpisaniem umowy sprawdź, czy te produkty są dla Ciebie konieczne i czy nie zwiększają znacznie całkowitego kosztu kredytu.

Zadawaj pytania i konsultuj się z ekspertami

Jeśli masz wątpliwości, nie bój się pytać doradcy kredytowego lub banku o szczegóły. Możesz również skonsultować się z prawnikiem lub doradcą finansowym, aby upewnić się, że rozumiesz wszystkie postanowienia umowy.

Wojciech Piesta

RedaktorRedaktor

[email protected]

Obserwuję świat, a później o tym piszę. Pisanie o finansach to nie tylko przyglądanie się pieniądzom. To także zagłębianie się w tematy społeczne i obserwowanie trendów. Odkrywanie nowych technologii i przestrzeni, w których ludzie wydają lub zarabiają pieniądze. A najbardziej lubię puszczać latawce z Madzią, Melą i Julkiem.

Zobacz inne wpisy tego autora »

Komentarze:

Subscribe

Notify of

new follow-up commentsnew replies to my comments

Label

Imię*

E-mail

Δ

Label

Imię*

E-mail

Δ

0 Comments

Newest

Oldest Most Voted

Inline Feedbacks

View all comments