Darowizna od rodziców? Podatek nie musi zaprzątać Twojej głowy, ponieważ masz prawo do zwolnienia. Musisz tylko pamiętać, aby zrobić zgłoszenie darowizny do urzędu skarbowego. Przeczytaj artykuł i dowiedz się, jak je wykonać i ile masz na to czasu.
- Na czym polega darowizna od rodziców?
- Darowizna od rodziców – która to grupa podatkowa?
- Ile wynosi kwota wolna od podatku od darowizny otrzymanej od rodziców?
- Jak przekazać darowiznę dzieciom bez podatku?
- Czy darowiznę od rodziców trzeba zgłosić do urzędu skarbowego?
- Jakie są konsekwencje braku zgłoszenia darowizny do urzędu skarbowego?
- Który urząd jest właściwy do zgłoszenia darowizny?
- Jak zgłosić darowiznę krok po kroku przez internet – instrukcja
- Darowizna od rodziców a sprzedaż uzyskanego majątku
- Darowizna od rodziców a darowizna od innych krewnych – jakie są różnice?
- Warto wiedzieć
W Polsce otrzymane darowizny z zasady są opodatkowane. Jednak w stosunku do każdej grupy podatkowej funkcjonuje kwota wolna. A prezenty od rodziców są uprzywilejowane najbardziej, ponieważ od nich nie trzeba odprowadzać podatku niezależnie od ich wartości. Warunkiem zwolnienia jest poinformowanie urzędu skarbowego o darowiźnie. Sprawdźmy, jak to zrobić i ile podatku trzeba będzie zapłacić w razie niezgłoszenia tego zdarzenia.
Na czym polega darowizna od rodziców?
Darowizna to termin z kodeksu cywilnego. Na drodze darowizny darczyńca zobowiązuje się bezpłatnie przenieść część swojego majątku na obdarowanego (przepisy nazywają go nabywcą). Umowa darowizny powinna być złożona w formie aktu notarialnego, ale nie musi. Prawo dopuszcza zawarcie jej zwykłym pismem lub nawet ustnie. Niemniej ja rekomenduję zachowanie formy pisemnej w razie jakichś wątpliwości np. ze strony fiskusa.
Zgodnie z definicją z kodeksu cywilnego darowizna może dotyczyć wszystkich świadczeń przedstawiających wartość, czyli:
- pieniędzy,
- nieruchomości i rzeczy ruchomych,
- praw majątkowych,
- a nawet zwolnienia z długu.
Przedmiotem darowizny może być zatem wszystko, co da się wycenić. Darowizna pieniężna musi być udokumentowana. To znaczy, że nie można przekazać gotówki do ręki, lecz przesłać ją przekazem pocztowym lub za pomocą rachunku bankowego.
Darowizna od rodziców – która to grupa podatkowa?
Darowiznę można otrzymać nie tylko od rodziców, ale i dalszych członków rodziny, a nawet od niespokrewnionych osób. Powszechnie wiadomo, że darowizna podlega opodatkowaniu, czyli że osoba, która otrzymała składnik majątku, musi zapłacić pewien procent wartości tego majątku do właściwego urzędu skarbowego.
To, jaki to ma być procent, zależy, do której grupy podatkowej należy obdarowany.
Prawo wyróżnia trzy grupy podatkowe, do których zalicza:
- I – małżonka, wstępnych (rodzice, dziadkowie), zstępnych (dzieci, wnuki), rodzeństwo, zięcia, synową, macochę i ojczyma, teściów,
- II – rodzeństwo rodziców, zstępnych rodzeństwa, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków i małżonków rodzeństwa małżonków, tj. mówiąc potocznie szwagrów i szwagierki,
- III – wszystkich pozostałych.
Z kolei ustawa zwalnia (art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn) z podatku niektóre osoby spośród I grupy podatkowej, których łączą szczególnie bliskie relacje. Zwykło się je określać jako zerowa grupa podatkowa. Tego terminu nie znajdziemy w żadnych przepisach, ale wszedł do powszechnego użycia.
Do zerowej grupy podatkowej przynależą:
- małżonek,
- wstępni i zstępni,
- pasierbowie,
- rodzeństwo,
- ojczym i macocha.
Wstępni to przodkowie w linii prostej (rodzice, dziadkowie itd.), zstępni zaś – potomkowie w linii prostej (dzieci, wnuki itd.).
Podsumowując – przy darowiźnie od rodziców mamy do czynienia z zerową grupą podatkową. Darowizny w ramach tej grupy są nieopodatkowane, o ile obdarowany dopełni w terminie formalności. Jeżeli tego nie zrobi – będzie zobowiązany do zapłaty podatku.
Przykład:
Pani Anna, która jest adoptowaną córką Marka i Ewy otrzymała od nich samochód wartości 40 000 zł darowizną w formie aktu notarialnego. Rodzice adopcyjni traktowani są na równi z biologicznymi, więc przynależą do zerowej grupy podatkowej. Pani Anna jest zatem zwolniona z podatku od darowizny, o ile spełni jeden warunek, o którym piszę niżej.
Ile wynosi kwota wolna od podatku od darowizny otrzymanej od rodziców?
W ramach wszystkich grup podatkowych wyróżnia się kwoty wolne, czyli maksymalną wartość darowizny, od której nie trzeba płacić podatku.
Nowelizacja ustawy o podatku od spadków i darowizn podniosła od 1 lipca 2023 r. (art. 9 ust. 1) wolne kwoty do:
- 36 120 zł – w I grupie podatkowej,
- 27 090 zł – w grupie II,
- 5 733 zł – dla III grupy podatkowej.
Wcześniej wspomniałam, że darowizna od rodziców jest zwolniona z podatku. Te słowa są aktualne, ponieważ ustawa przewiduje zwolnienie dla grupy zerowej, która jest częścią grupy pierwszej. Darowizna od rodziców zalicza się świadczeń niepodlegających opodatkowaniu pod warunkiem, że obdarowany poinformuje właściwy urząd skarbowy o tym, że otrzymał darowiznę.
Obowiązek zgłoszenia darowizny występuje dopiero po przekroczeniu kwoty wolnej, która dla I grupy podatkowej (a do tej, przynajmniej formalnie, zaliczają się rodzice) wynosi 36 120 zł.
Co to oznacza? Osoba, która otrzymała darowiznę o wartości do wspomnianej kwoty, może po prostu cieszyć się prezentem. Natomiast, jeśli wartość darowizny jest wyższa, należy zgłosić to do urzędu skarbowego.
Trzeba wiedzieć, że wartości darowizn się sumują. Dziecko, które jest regularnie obdarowywane, musi zliczać wartość rzeczy i praw majątkowych nabytych od rodziców. Sumuje się wszystkie wcześniejsze darowizny otrzymane w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie.
W chwili, kiedy ich łączna wartość przekroczy kwotę wolną, trzeba to zgłosić w US w ciągu 6 miesięcy (art. 4a ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn).
Niezgłoszenie nabycia majątku skutkuje koniecznością opłacenia podatku od spadków i darowizn. Jego wysokość zależy od tego, czy obdarowany postanowi zapłacić daninę, zanim US wykryje brak zgłoszenia, czy po kontroli urzędu.
Szerzej ten temat omawiam w dalszej części artykułu.
Jak przekazać darowiznę dzieciom bez podatku?
Z punktu widzenia rodzica nie występuje żaden podatek od darowizny, którą przekazał synowi lub córce. Do zapłaty podatku zobowiązani są osoby obdarowane, czyli w tym przypadku dzieci.
Oczywiście zdaję sobie sprawę, że rodzicom zależy, aby nie zapłacić podatku od darowizny w ogólnym znaczeniu. Po prostu chcą, aby darowizna nie uszczupliła finansów rodzinnych. Niemniej z prawnego punktu widzenia (a dokładniej z art. 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn) wynika, że obowiązek podatkowy ciąży na obdarowanym. To on ma obowiązek zgłosić darowiznę lub, jeśli tego nie zrobi, zapłacić podatek.
Czy darowiznę od rodziców trzeba zgłosić do urzędu skarbowego?
Nie trzeba zgłaszać darowizny od rodziców do wysokości kwoty wolnej, czyli do 36 120 zł. Powyżej tej kwoty należy powiadomić urząd. Niezgłoszenie darowizny (lub zgłoszenie po terminie) skutkuje tym, że osoba obdarowana będzie zobowiązana do opłacenia daniny.
A ile wynosi podatek od darowizny od rodziców? Zależy od kwoty nadwyżki ponad kwotę wolną. Brzmi dość zawile, ale już wyjaśniam na przykładzie.
Przykład:
Marta otrzymała darowiznę pieniężną od rodziców w wysokości 50 000 zł, której nie zgłosiła. Kwota wolna od podatku od darowizny w grupie pierwszej wynosi 36 120 zł, dlatego odejmujemy ją od otrzymanej – 50 000 zł. Zostaje zatem 13 880 zł nadwyżki, od której Marta musi odprowadzić podatek.
Wysokość podatku reguluje § 2 rozporządzenia ministra finansów z 28 czerwca 2023 r. (Dz.U. 2023 poz. 1226). Przepis mówi, że dla I grupy podatkowej wynosi:
- 3% od nadwyżki kwoty wolnej do wysokości 11 833 zł,
- 355 zł i 5% od nadwyżki pomiędzy 11 833 zł a 23 665 zł,
- 946 zł 60 gr i 7% od nadwyżki ponad 23 665 zł.
Nadwyżka Marty to 13 880 zł, zatem to drugi próg i wychodzi, że podatek wyniesie 355 zł i 5%. Niestety, ale jest jeden haczyk.
Jeżeli urząd skarbowy wykryje w drodze kontroli, że darowizna nie została zgłoszona, nałoży sankcyjną stawkę podatku w wysokości aż 20% (wynika to wprost z art. 15 ust. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn).
Jakie są konsekwencje braku zgłoszenia darowizny do urzędu skarbowego?
Przeanalizujemy hipotetyczne warianty, co się stanie, kiedy obdarowany nie zgłosi darowizny w terminie, który wynosi 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego.
1 . Jeśli obdarowany po upływie 6 miesięcy (ale zanim urząd skarbowy rozpocznie kontrolę przeciwko niemu) przypomni sobie, że powinien zgłosić darowiznę, może złożyć do urzędu skarbowego tzw. czynny żal. Jest to specjalne pismo, w którym przyznaje się do niezgłoszenia darowizny. Może w nim wnioskować o przywrócenie terminu zgłoszenia, ale szanse powodzenia są nikłe. Dlaczego? Ponieważ jest to termin odnoszący się do prawa materialnego, a te nie podlegają przywróceniu bez wyraźnej podstawy prawnej.
Krótko mówiąc – fiskus z nie przywróci terminu, ponieważ nie ma do tego podstawy. Potwierdza to wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 16 czerwca 2016 r. (sygn. akt I SA/Łd 250/16). Co zatem da przyznanie się do niezgłoszenia darowizny? To, że podatek trzeba będzie uiścić, ale w wysokości wg skali, czyli niższej.
2. Gdy urząd skarbowy rozpocznie kontrolę i wykryje, że osoba nie zgłosiła otrzymania darowizny, potraktuje to jako oszustwo i nałoży podatek w wysokości 20%.
Jedyny sposób, aby nie zapłacić podatku od darowizny w ogóle, to zgłosić ją bezwzględnie w ciągu 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego.
Uwaga – powstanie obowiązku podatkowego to nie zawsze data podpisania aktu notarialnego. Jest to dzień wykonania darowizny. Jeżeli darowizną były środki pieniężne przelane na konto, liczy się dzień przekazania ich na rachunek płatniczy nabywcy (tj. obdarowanego) w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej albo przekazem pocztowym.
Zgłoszenia darowizny dokonuje się na formularzu SD-Z2. Można go ściągnąć z internetu i wydrukować lub otrzymać na miejscu w urzędzie. Wypełniony formularz można złożyć osobiście do właściwego urzędu skarbowego lub wysłać go pocztą.
Który urząd jest właściwy do zgłoszenia darowizny?
Zależy od rodzaju darowizny:
- nieruchomości zgłasza się do urzędu ze względu na miejsce ich położenia,
- wszystko inne do urzędu ze względu na miejsce zamieszkania obdarowanego.
Zgłoszenia darowizny można dokonać także online przez Portal Podatkowy. Do autoryzacji zgłoszenia trzeba znać kwotę przychodu sprzed dwóch lat lub posiadać kwalifikowany podpis elektroniczny.
Jak zgłosić darowiznę krok po kroku przez internet – instrukcja
- Wejdź na stronę https://ppuslugi.mf.gov.pl/.
- Z lewej strony kliknij link Złóż deklarację/wniosek.
- Na ciemnym polu, które otworzy się na górze, wybierz: SD a następnie SD-Z2 Zgłoszenie o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych.
- Wpisz datę powstania obowiązku podatkowego i kliknij Przejdź do deklaracji.
- Wybierz z listy urząd skarbowy, do którego zgłaszasz darowiznę.
- Kliknij Wybieram formę kreatora. Dzięki temu system poprowadzi Cię „krok po kroku”. i tylko wpiszesz oraz zaznaczysz kilka danych.
- Wypełnij formularz i sprawdź przed wysyłką.
- Wybierz formę autoryzacji: kwotą przychodu lub podpisem kwalifikowanym.
- Na końcu podaj swój adres e-mail, na który przyjdzie Ci potwierdzenie złożenia druku SD-Z2
Zgłoszenie darowizny jest bezpłatne.
Darowizna od rodziców a sprzedaż uzyskanego majątku
Osoba, która w ramach otrzymanej darowizny stała się właścicielem nieruchomości lub rzeczy ruchomej (np. samochodu) może nimi dowolnie dysponować. Ma prawo je użytkować, wynająć lub sprzedać – to jest w końcu część jej majątku.
Warto jednak wiedzieć, że od sprzedaży nieraz trzeba zapłacić podatek dochodowy PIT. To zależy od tego po jakim czasie od otrzymania darowizny, obdarowany ją zbył.
W myśl ustawy o PIT podlega opodatkowaniu przychód ze sprzedaży nieruchomości, gruntu i innych rzeczy. Podatek trzeba zapłacić pod jednym warunkiem: że sprzedaż odbyła się we wskazanym okresie od chwili wejścia w posiadanie (czyli w tym przypadku otrzymania darowizny) danej rzeczy.
Ustawa różnicuje ten okres w zależności od przedmiotu darowizny (art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy). Należy opłacić podatek PIT w przypadku:
- sprzedaży nieruchomości i gruntów w ciągu 5 lat licząc od końca roku kalendarzowego, w którym zostały przekazane,
- sprzedaży innych rzeczy (samochodu, maszyn) przed upływem pół roku, licząc od końca miesiąca, w którym była darowizna.
Można to zinterpretować tak: aby uniknąć podatku, trzeba sprzedać dom, mieszkanie lub grunt po 5 latach podatkowych od ich otrzymania. Wszystko inne można sprzedać już po pół roku.
Darowizna od rodziców a darowizna od innych krewnych – jakie są różnice?
Małżonek, rodzice, dziadkowie, rodzeństwo, własne dzieci i wnuki należą do grupy uprzywilejowanej ze względu na to, że są to rzeczywiście najbliżsi krewni. Ustawa o podatku od spadków i darowizn formalnie zalicza ich do I grupy podatkowej, czyli do tej samej co dalszą rodzinę.
Jednocześnie prawo zapewnia specjalne uprawnienia zwalniające z podatku od darowizn w obrębie tej grupy. Poniekąd, dlatego nazywa się ją grupą zerową.
Darowizna w ramach grupy zerowej jest całkowicie zwolniona z podatku niezależnie od jej wysokości.
Czyli rodzic może podarować coś dziecku, dziecko rodzicowi, wnuczek babci a brat siostrze i nikt nie zapłaci podatku. Jedynym warunkiem, o którym należy pamiętać, jest zgłoszenie otrzymanej darowizny do urzędu skarbowego.
Natomiast darowizny od dalszych krewnych zaliczanych do grupy pierwszej są zwolnione z podatku tylko do pewnej wysokości. Od lipca 2023 r. jest nią 36 120 zł. Przekroczenie tej kwoty oznacza konieczność opodatkowania otrzymanej darowizny. Nie da się tego uniknąć.
Z kolei, jeśli darowizna była w grupie zerowej i osoba obdarowana nie jej zgłosiła w przepisowym terminie, będzie musiała opłacić podatek. Wynosi on tyle samo, co dla pierwszej grupy podatkowej, o ile obdarowany opłaci go, zanim fiskus wykryje niezgłoszenie darowizny. Jeżeli wykrycie nastąpi w wyniku działań fiskusa (np. kontroli), podatek wyniesie aż 20% (jest to tzw. karna stawka podatku).
Źródła:
- https://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/B96F0943DD
Warto wiedzieć
- Umowa darowizny powinna być zawarta w formie aktu notarialnego, ale niezachowanie tej formy nie przekreśla jej ważności. Darowizna będzie ważna, jeśli przyrzeczone świadczenie zostanie spełnione. Jeśli przedmiotem darowizny są pieniądze, wówczas przekazanie środków musi być udokumentowane np. potwierdzeniem przelewu na konto.
- Darowizny otrzymane od rodziców należą do pierwszej grupy podatkowej, ale potocznie mówi się na nią zerowa. Są zwolnione z podatku, o ile osoba obdarowana poinformuje urząd skarbowy o fakcie otrzymania darowizny. Konieczność zgłoszenia jej do US w ciągu 6 miesięcy to bezwzględny warunek zachowania zwolnienia.
- US należy poinformować, kiedy łączna wartość darowizn otrzymanych od rodziców przekroczy 36 120 zł w ciągu 5 lat od daty pierwszej darowizny. Sumuje się wszystkie darowizny otrzymane w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie.
- Jeśli obdarowany nie zgłosi darowizny w terminie, będzie musiał zapłacić podatek.
- Wysokość podatku zależy od tego, czy obdarowany sam wyjdzie z inicjatywą zapłaty, czy US wykryje w drodze kontroli niezgłoszenie nabycia majątku. W pierwszym przypadku zapłaci po stawce dla pierwszej grupy podatkowej a w drugim: 20%.
- Sprzedaż nieruchomości i gruntów po upływie 5 lat licząc od końca roku kalendarzowego, w którym zostały przekazane, pozwala uniknąć podatku PIT. W przypadku innych podarunków (np. samochodu) ten okres wynosi pół roku.
FAQ - najczęściej zadawane pytania
Do jakiej kwoty darowizna od rodziców jest bez podatku?
Darowizna od rodziców jest w ogóle zwolniona z podatku, o ile obdarowany zgłosi fakt otrzymania darowizny (po przekroczeniu 36 120 zł) do urzędu skarbowego.
Ile wynosi podatek od darowizny od rodziców?
Można w ogóle nie zapłacić podatku od darowizny od rodziców. Obdarowany musi tylko poinformować urząd skarbowy o jej otrzymaniu. Jeżeli tego nie zrobi, będzie zobowiązany do zapłaty podatku przewidzianego dla I grupy podatkowej. A jeśli urząd wykryje w drodze kontroli, że darowizna nie była zgłoszona, naliczy podatek po stawce karnej, czyli 20%.
Ile można dostać pieniędzy od rodziców bez podatku?
Zwolnienie z podatku w ramach zerowej grupy (a do niej należą rodzice) jest nielimitowane. Można otrzymać nawet kilkadziesiąt milionów i nie zapłacić podatku, pod warunkiem, że poinformuje się fiskusa.
Ile wynosi podatek od darowizny od rodziców od kwoty 100 000 zł?
W sytuacji, kiedy obdarowany sam zgłosi, że nie dopełnił obowiązku poinformowania o darowiźnie i przegapił możliwość zwolnienia, zapłaci 3 761,65 zł podatku od darowizny o wartości 100 000 zł.
W jakim terminie trzeba zgłosić darowiznę do urzędu skarbowego?
Należy to zrobić w ciągu 6 miesięcy od dnia powstania takiego obowiązku.
Jak rozliczyć darowiznę pieniężną od rodziców?
Darowizna pieniężna musi być udokumentowana dowodem przekazania. Od daty z tego dowodu obdarowany ma 6 miesięcy na zgłoszenie darowizny do US. Jeżeli dopełni tę formalność, można uznać, że jest rozliczony na mocy ustawy o podatku od spadków i darowizn.
Jakie są konsekwencje niezgłoszenia darowizny od rodziców?
Obdarowany, który nie zgłosi darowizny, będzie musiał odprowadzić od niej podatek.
Super wyjaśnione… i bardzo pomocne. Dziękuję 🙂
Dobra robota. DZIĘKI
Bardzo ładnie wyjaśnione