Akredytywa bankowa to narzędzie stosowane dla zabezpieczenia realizacji kontraktów handlowych. Jej głównym celem jest gwarancja płatności dla beneficjenta, który wywiązał się z umowy w zakresie dostarczenia zamówionych towarów, choć korzyści z akredytywy czepią tak naprawdę obie strony kontraktu.
- Czym jest akredytywa bankowa?
- Jak działa akredytywa bankowa?
- Jakie są rodzaje akredytyw bankowych?
- Jakie dokumenty wymagane są przy akredytywie?
- Ile kosztuje akredytywa?
- Jak rozlicza się akredytywę?
- Czym różni się akredytywa od gwarancji bankowej?
- Czy warto korzystać z akredytywy bankowej?
- Podsumowanie
- Warto wiedzieć
Stosowanie zabezpieczeń realizacji kontraktów handlowych jest możliwe zarówno w przypadku umów zawieranych z nowymi, jak i obecnymi kontrahentami. Gwarancje płatności, w których uczestniczy bank wiążą się często z dodatkowymi opłatami, ale bezpieczeństwo w zakresie terminowego przelewu, w szczególności umowy opiewającej na wysoką kwotę, jest warte poniesienia dodatkowych kosztów.
Czym jest akredytywa bankowa?
Akredytywa stanowi pisemne zobowiązanie banku do wypłaty określonej kwoty beneficjentowi w określonym terminie. Bank działa co prawda na zlecenie klienta, ale we własnym imieniu. Wypłata środków ma miejsce w momencie spełnienia warunków określonych w akredytywie przez beneficjenta (dostarczenie wskazanych w akredytywie dokumentów).
Jak działa akredytywa bankowa?
W akredytywie uczestniczą cztery podmioty:
- zleceniodawca – np. importer towarów, kupujący,
- beneficjent – np. eksporter towarów, sprzedający,
- bank otwierający (zleceniodawcy), który otwiera akredytywę,
- bank pośredniczący (beneficjenta).
Można wymienić następujące elementy akredytywy:
- Zlecenie otwarcia akredytywy przez zleceniodawcę w banku otwierającym.
- Przekazanie treści akredytywy przez bank otwierający do banku pośredniczącego.
- Awizacja akredytywy przez bank pośredniczący beneficjentowi.
- Złożenie dokumentów określonych akredytywą przez beneficjenta do banku pośredniczącego.
- Weryfikacja złożonych dokumentów przez bank pośredniczący i jeśli są prawidłowe, przesłanie ich do banku otwierającego.
- Po otrzymaniu dokumentów bank otwierający przekazuje je zleceniodawcy i realizuje płatność na rzecz beneficjenta akredytywy.
Dla wypłaty środków określonych w akredytywie niezbędne jest dostarczenie przez beneficjenta wymaganych, ustalonych wcześniej dokumentów, które potwierdzą realizację umowy zawartej z kupującym. Opisany powyżej schemat działania akredytywy dotyczy najbardziej popularnej i najczęściej stosowanej akredytywy dokumentowej.
Jakie są rodzaje akredytyw bankowych?
Można wymienić kilka rodzajów akredytywy biorąc pod uwagę różne kryteria podziału. Przepisy ustawy prawo bankowe z 29 sierpnia 1997 r. wyróżniają dwa rodzaje akredytywy:
- akredytywa dokumentowa (określona w art. 85 ustawy) – polega na pisemnym zobowiązaniu banku, działającego na zlecenie klienta, ale we własnym imieniu, wobec beneficjenta, do dokonania na jego rzecz płatności w określonej wysokości po spełnieniu określonych w akredytywie warunków (przedstawienia dokumentów potwierdzających wywiązanie się z umowy). Podstawowe elementy akredytywy dokumentowej to nazwa i adres zleceniodawcy i beneficjenta, kwota i waluta akredytywy, termin ważności akredytywy, wskazanie dokumentów, które będą uprawniać beneficjenta do wypłaty pieniędzy gwarantowanych akredytywą.
- akredytywa pieniężna (określona w art. 86 ustawy) – polega na pisemnym zobowiązaniu banku otwierającego wobec innego banku do zwrotu kwot wypłaconych beneficjentowi lub wykupu weksli trasowanych ciągnionych przez beneficjenta na wskazany bank. Podstawowe elementy akredytywy pieniężnej to nazwa i adres osoby upoważnionej do dokonywania wypłat, kwota i waluta akredytywy oraz termin jej ważności.
Z uwagi na uprawnienia banku otwierającego akredytywę wyróżnia się:
- akredytywę odwołalną – przewiduje uprawnienie banku otwierającego do odwołania lub zmiany treści zobowiązania,
- akredytywę nieodwołalną – bank otwierający nie może odwołać ani zmienić treści zobowiązania.
Ze względu na sposób płatności wyróżnia się:
- akredytywę gotówkową – płatność ma miejsce bezpośrednio po przedstawieniu przez beneficjenta określonych dokumentów,
- akredytywę z odroczonym terminem płatności – płatność nastąpi w określonym terminie (np. 40 dni od dnia dostarczenia zamówionych towarów), ale pod warunkiem dostarczenia do banku wymaganych dokumentów w terminie ważności akredytywy,
- akredytywę akceptacyjną – obejmuje zobowiązanie banku do akceptowania trat terminowych, czego efektem jest wygaśnięcie akredytywy i powstanie zobowiązania z weksli,
- akredytywę negocjacyjną – w ramach której bank pośredniczący, za zgodą banku otwierającego, weryfikuje dokumenty złożone przez beneficjenta i w razie ich zgodności z warunkami akredytywy realizuje płatność na rzecz beneficjenta ze środków pochodzących z banku otwierającego.
Z uwagi na rolę, jaką pełni bank pośredniczący można wyróżnia się:
- akredytywę potwierdzoną – bank pośredniczący nie tylko awizuje akredytywę, ale również zobowiązuje się do przelania kwoty określonej akredytywą po dostarczeniu przez beneficjenta wymaganych dokumentów.
- akredytywę niepotwierdzoną – wypłatę środków dla beneficjenta realizuje tylko bank otwierający, natomiast rola banku pośredniczącego jest ograniczona przede wszystkim do przekazania dokumentów dostarczonych przez beneficjenta do banku zleceniodawcy.
Inne rodzaje akredytywy:
- akredytywa zabezpieczająca (standby) – o charakterze gwarancji bankowej, polega na zobowiązaniu do wypłaty środków o określonej wartości na rzecz beneficjenta, o ile zleceniodawca nie ureguluje swojego zobowiązania wcześniej,
- akredytywa wiązana (back to back) – wpływy z akredytywy eksportowej stanowią zabezpieczenie płatności akredytywy importowej,
- akredytywa rewolwingowa (odnawialna) – dotyczy wypłat częściowych przy umowie, która przewiduje powtarzalne dostawy towarów,
- akredytywa przenośna – obejmująca uprawnienie beneficjenta do przeniesienia całości lub części uprawnień, które wynikają z akredytywy na rzecz innego podmiotu,
- akredytywa rembursowa – w której bierze udział trzeci bank.
Jakie dokumenty wymagane są przy akredytywie?
Opis dokumentów, które musi przedstawić beneficjent do żądania wypłaty ustalonej kwoty pieniędzy, musi znaleźć się w akredytywie. Wśród typowych dokumentów wymaganych przy akredytywie można wymienić:
- faktury handlowe,
- dokumenty transportowe – np. lotnicze i samochodowe listy przewozowe, zaświadczenie spedytora, konosament morski itp.,
- dokumenty ubezpieczeniowe,
- świadectwo pochodzenia towaru,
- zaświadczenie wagi,
- inne.
Zobowiązanie banku otwierającego akredytywę do zapłaty określonej kwoty pieniędzy staje się wymagalne w momencie przedstawienia przez beneficjenta dokumentów zgodnych z warunkami określonymi w akredytywie.
Ile kosztuje akredytywa?
Warunki finansowe akredytywy zależą od oferty banku. Takie rozwiązanie stanowi dobre zabezpieczenie obu stron transakcji, jednak przy tym może być dość kosztowne. Opłaty z którymi trzeba się liczyć mogą być określone zarówno jako procent od wartości akredytywy, jak i stała kwota za dokonaną czynność. Bank może naliczać opłaty i prowizje m.in. z tytułu:
- otwarcia akredytywy własnej (np. 0,20 – 0,30% kwoty akredytywy),
- potwierdzenia akredytywy obcej,
- awizowania beneficjentowi akredytywy obcej,
- sprawdzenia dokumentów,
- podwyższenia kwoty akredytywy,
- zmiany innych warunków akredytywy,
- wypłaty akredytywy,
- innych czynności związanych z obsługą akredytywy.
W zależności od rodzaju czynności i banku, który jej dokonuje opłaty i prowizje mogą dotyczyć zlecającego akredytywę i beneficjenta.
Jak rozlicza się akredytywę?
W momencie otwarcia akredytywy na specjalnie wyodrębnionym koncie bankowym (rachunek bankowy akredytywy) nabywcy następuje zabezpieczenie środków pieniężnych koniecznych do wypłaty.
Po stronie rachunku bankowego akredytywy zabezpieczona kwota będzie zaksięgowana po stronie Wn (winien) , a po stronie rachunku bieżącego nabywcy ta sama kwota będzie zaksięgowana po stronie Ma.
Uregulowanie zobowiązania z konta akredytywy na konto wierzyciela wymaga zaksięgowania kwoty na koncie rozrachunków z dostawcami po stronie Wn a na rachunku akredytywy po stronie Ma. Prowizje i opłaty związane z akredytywą powinny zostać ujęte na koncie kosztów finansowych po stronie Wn a na rachunku bieżącym po stronie Ma.
Czym różni się akredytywa od gwarancji bankowej?
Zarówno gwarancja, jak i akredytywa stanowią zabezpieczenie realizacji umowy. Istotą gwarancji bankowej jest jednostronne, pisemne zobowiązanie się banku do wykonania świadczenia pieniężnego na rzecz beneficjenta gwarancji, po spełnieniu przez niego określonych warunków.
Bank udzielający gwarancji nie uczestniczy w rozliczeniach realizacji kontraktu (tak jak w przypadku akredytywy, kiedy bada dostarczone przez beneficjenta dokumenty), ale zobowiązuje się do wypłaty środków, jeśli w określonym terminie nie zrobi tego kontrahent (kupujący).
Czy warto korzystać z akredytywy bankowej?
Akredytywa sprawdzi się w kilku przypadkach, w szczególności przy transakcjach handlowych, których dotyczy większe ryzyko, np. kiedy trudno potwierdzić wiarygodność kontrahenta albo istnieją obawy co do jego płynności finansowej i możliwości wywiązania się z umowy, a także przy podpisaniu umowy z nowym podmiotem czy z uwagi na dużą wartość kontraktu.
Wśród korzyści płynących z akredytywy dla zlecającego można wymienić:
- bezpieczeństwo realizacji kontraktu (dostarczenia towaru na czas),
- powiązanie płatności z koniecznością dostarczenia określonych dokumentów,
- możliwość negocjacji warunków umowy ze względu na wysoki stopień zabezpieczenia realizacji płatności.
Beneficjentowi akredytywa daje:
- gwarancję terminowego przelewu środków po realizacji umowy i dostarczeniu do banku pośredniczącego wymaganych dokumentów,
- ograniczenie ryzyka zerwania kontraktu,
- eliminacja ryzyka opóźnień lub braku płatności ze strony kontrahenta zlecającego otwarcie akredytywę.
Podsumowanie
Podstawą transakcji handlowych jest zawarcie umowy, której treść gwarantuje spełnienie świadczeń przez obie strony: zarówno w zakresie dostarczenia towaru na czas, jak i terminowego przelewu środków.
Czasem to jednak nie wystarczy i dochodzenie swoich praw związanych z umową wymaga wystąpienia na drogę sądową. Akredytywa to rozwiązanie dodatkowe, które funkcjonuje obok umowy pomiędzy stronami i służy zapewnieniu szybkiej realizacji płatności bez opóźnień i ryzyka niewypłacalności kontrahenta.
Warto wiedzieć
- Akredytywa może zabezpieczać realizację transakcji w rozliczeniach krajowych, jak i z kontrahentem zagranicznym.
- Istotą akredytywy jest zobowiązanie banku, który działa na zlecenie klienta, ale we własnym imieniu, do zapłaty określonej kwoty na rzecz beneficjenta, w uzgodnionym terminie i zgodnie z innymi warunkami określonymi w akredytywie.
- Choć akredytywa i gwarancja bankowa to podobne narzędzia służące do zabezpieczenia realizacji umowy, to dzięki akredytywie kontrahent może uzyskać pieniądze szybciej – po wykonaniu umowy i dostarczeniu do banku pośredniczącego wymaganych dokumentów. Z gwarancji można korzystać dopiero wtedy, gdy z jakiegoś powodu kupujący nie realizuje płatności w terminie.
- Wśród popularnych dokumentów wymaganych przy akredytywie można wymienić m.in. faktury handlowe, dokumenty transportowe, zaświadczenia spedytorów i dokumenty ubezpieczeniowe.
- Beneficjent akredytywy bankowej może liczyć na zapewnienie sobie terminowej płatności po dostarczeniu wymaganych dokumentów. Akredytywa ogranicza również ryzyko zerwania kontraktu.
FAQ – najczęściej zadawane pytania
Na czym polega akredytywa bankowa?
Akredytywa bankowa to pisemne zobowiązanie banku do wypłaty określonej kwoty jej beneficjentowi w określonym terminie. Wypłata środków jest możliwa po spełnieniu warunków określonych w akredytywie, które polegają najczęściej na dostarczeniu określonych dokumentów przez jej beneficjenta (eksportera).
Jaki jest koszt akredytywy?
Koszt akredytywy bankowej określany jest najczęściej jako procent od jej wartości, ale mogą być przy tym ustalone minimalne poziomy opłat. Bank może też naliczać kolejne prowizje za czynności dodatkowe tytułem m.in. potwierdzenia akredytywy obcej, sprawdzenia dokumentów, wypłaty akredytywy.
Kiedy wygasa akredytywa bankowa?
Akredytywa bankowa wygasa, kiedy bank otrzyma od jej beneficjenta (dostawcy towarów) wszystkie wymagane dokumenty i nastąpi pełna wypłata środków. Akredytywa może również stracić ważność, kiedy we wskazanym terminie jej beneficjent nie wywiąże się z postawionych warunków.
Kto płaci za akredytywę bankową?
Koszty związane z otwarciem akredytywy ponosi odbiorca towarów, czyli importer. Zlecając akredytywę składa on również w banku wniosek o jej udzielenie i w efekcie zostaje obciążony prowizjami i opłatami za szczegółowe czynności np. wypłatę akredytywy czy weryfikację dokumentów przez bank.
Jakie dokumenty potrzebne są do akredytywy bankowej?
Beneficjent akredytywy bankowej (eksporter) musi dostarczyć do banku listę dokumentów, aby otrzymać zapłatę. Zaliczamy do nich najczęściej: faktury handlowe, rachunki, listy przewozowe, świadectwa pochodzenia, specyfikacje ładunków, zaświadczenia wagi i polisy ubezpieczeniowe.
