Wokół tematu dźwigni finansowej narosło wiele mitów i niepewności wśród początkujących inwestorów. Dlatego wyjaśniamy czym jest dźwignia finansowa, jakie produkty z niej korzystają i czy warto ją wykorzystywać mając taką możliwość.
Zaznaczamy na wstępie, że dźwignia finansowa jest bardzo szerokim pojęciem, które może mieć odniesienie zarówno do standardowych kredytów inwestycyjnych, jak piramid finansowych czy mechanizmów hazardowych. Teoretycznie każda operacja wpływająca na rentowność (zyskowność) kapitału własnego może być uznana za dźwignię finansową.
Co to jest dźwignia finansowa?
Dźwignia finansowa to rozwiązanie, które pozwala zwiększyć potencjalny zysk z inwestycji, kosztem akceptacji wyższego ryzyka. Możemy również powiedzieć, że podnosi rentowność kapitału własnego, ale lepiej będzie, jeśli wyjaśnimy też to pojęcie.
Rentowność aktywów to ich (potencjalny) procentowy przyrost wartości lub zysk osiągnięty w ciągu roku. Jeśli np. wybierasz lokatę kapitałową na 7% na cały rok, to jej rentowność wynosi także 7% w skali roku. Można tu jeszcze uwzględnić m.in. podatek Belki i wpływ inflacji, ale dla uproszczenia bazujmy na podstawowych założeniach. Kiedy kupujesz akcje czy kryptowaluty rentowność aktywów może swobodnie przekraczać 100% w skali roku (2-krotny wzrost wartości aktywów), ale też wynieść -90% (co oznacza 10-krotny spadek wartości aktywów).
Jeśli skorzystasz z dźwigni finansowej wartości przy obrocie akcjami (walutami, kryptowalutami, surowcami) mogą być jeszcze większe. Przykładowo, jeśli użyjesz dźwigni z multiplikatorem x 2, to zamiast podanych powyżej wartości będziesz mieć rentowność w granicach 200% (+100% x 2; wartość aktywów rośnie trzykrotnie) do -180% (-90% x 2; wartość aktywów wynosi 0 i jeszcze trzeba dopłacić 80% początkowej kwoty).
Jak widzisz, dźwignia finansowa multipikuje zyski, ale też straty, dlatego zwracamy uwagę na ryzyko. Oprócz tego ktoś musi Ci jej udzielić. Korzystanie z dźwigni finansowej przeważnie więc oznacza pożyczkę celową lub zakład z instytucją finansową. Musisz więc liczyć się z tym, że aby ją wykorzystać potrzebna będzie Ci zdolność kredytowa. Zapłacisz też za samą usługę dźwigni finansowej.
Przykład 1
Pan Andrzej handluje odzieżą. Znalazł w Birmie fabrykę, która sprzeda mu koszulki, a w Polsce sieć sklepów, która chciałaby je odkupić. Wyliczył, że po uwzględnieniu wszystkich kosztów może zarobić na transakcji 40% w ciągu roku. Aktualnie ma na inwestycje 2 miliony zł. Jeśli wszystko się uda, za rok będzie miał 2 800 000 zł (800 000 zł). Decyduje się jednak zaciągnąć kredyt inwestycyjny na kolejne 2 miliony. Kredyt jest oprocentowany 15% w skali roku, więc jeśli wszystko się uda to zarobi dodatkowo 500 000 zł. (2 800 000 zwrotu z inwestycji – 2 000 000 spłaty kapitału i 300 000 spłaty odsetek). Kredyt podnosi więc jego rentowność inwestycji z 40% do 65%. Jeśli jednak sprzedawca z Birmy wyśle wybrakowany towar niskiej jakości, a kupujący go odrzuci, pan Andrzej zostanie z kredytem i bez pieniędzy z transakcji.
Przykład 2
Pani Grażyna zaczyna inwestować na giełdzie papierów wartościowych. Ma 100 000 zł, decyduje się skorzystać z dźwigni x 1,5. Płaci 5000 zł za narzędzie finansowe, które jej to umożliwi. Po określonym z góry terminie okazuje się, że papiery wartościowe kupione (i pożyczone) przez panią Balbinę zyskały na wartości 4%. Uwzględniając dźwignię nasza inwestorka zarobiła 4 000 zł x 1,5 = 6 000 zł. tyle, że zapłaciła 5 000 zł za usługę, więc realnie jest 1 000 zł do przodu.
Przykład 3
Pan Cyprian zawodowo obraca walutami, kryptowalutami i akcjami. Widząc okazję, zdecydował się kupić akcje na giełdzie, korzystając z 10-krotnej dźwigni finansowej. Wpłacił 100 000 zł, dopłacił 25 000 zł za usługę i kupił akcje za 1 000 000 zł. Jeśli akcje wzrosną tylko o 10%, pan Cyprian dostanie 100 000 zł zysku (75 000 zł po odliczeniu kosztu usługi) i odzyska swoje 100 000, jeśli spadną o 10%, straci całe 100 000 zł które zainwestował (+25 000 zł, które zapłacił za usługę).
Jakie są źródła kapitału własnego i obcego w przedsiębiorstwie?
Działania przedsiębiorstwa mogą być finansowane na wiele różnych sposobów. Nawet korzystając z zewnętrznego finansowania, właściciele firm niekoniecznie decydują się na stosowanie dźwigni finansowej. Skąd mogą wziąć pieniądze?
- Kapitał własny (aktywa przedsiębiorstwa) – firma może mieć własny majątek, w tym także sumę na koncie czy w gotówce. Ma też prawo sprzedawać składniki tego majątku takie jak nieruchomości czy pojazdy, by uzyskać środki na inwestycję. Kapitał własny może być używany razem z obcym lub posłużyć do uzyskania tego drugiego np. jako zabezpieczenie kredytu.
- Kapitał bieżący (z zysku) – czasami firma finansuje działania z bieżącego zysku. Jest to jak najbardziej kapitał własny, ale warto go wyróżnić ze względu na jego zmienność. Może posłużyć do uzyskania kapitału obcego, ponieważ wpływa na zdolność kredytową.
- 3 F (kapitał powierzony) – od angielskich słów: family, friends, and fools (rodzina, przyjaciele i naiwni) wzięła się nazwa sposobu finansowania nowo powstających projektów. Często są one faktycznie finansowane przez przyjaciół i krewnych założyciela, którzy pożyczają mu pieniądze wierząc w sukces jego firmy.
- Sprzedaż udziałów (akcji przedsiębiorstwa) – duże firmy dość często finansują inwestycje sprzedając akcje przedsiębiorstwa. Oznacza to, że dotychczasowi właściciele zmniejszają swój udział, dzieląc się nim z nowymi nabywcami. Każdy ma w efekcie mniejszy udział, ale aktywa przedsiębiorstwa rosną.
- Kredyt inwestycyjny – jest najbardziej łagodną formą dźwigni finansowej. Znacząco zwiększa możliwości inwestycyjne przedsiębiorstwa, ale też podnosi ryzyko. Jest kredytem celowym, udzielanym na podstawie akceptacji biznesplanu i podlega rozliczeniu.
- Zbiórka społeczna – popularny aktualnie sposób uzyskania funduszy, który można by zaliczyć do 3 F. Jest jednak obarczony większym ryzykiem. Wpłacający/wspierający mają prawo do obiecanych przez organizatora zbiórki bonusów, np. produktów stworzonych w ramach projektu.
- Wsparcie państwowe i z UE – Fundusze Europejskie i dotacje finansowe mogą być źródłem kapitału obcego w przedsiębiorstwie. Ich uzyskanie wymaga spełnienia wielu wymogów formalnych i technicznych, ale nie zwiększa widocznie ryzyka inwestycji, a w niektórych sytuacjach nawet je ogranicza.
- Pożyczka handlowa – w kontraktach B2B zdarza się, że jedna firma finansuje inwestycję drugiej, po to w przyszłości czerpać korzyści ze współpracy. Może to polegać np. na zapłaceniu za towar z góry, jeszcze przed jego wyprodukowaniem, ale po znacznie zaniżonej cenie. Na pewno jest to forma dźwigni finansowej od strony przedsiębiorstwa finansowanego.
- Inne produkty finansowe – istnieje wiele produktów i opcji finansowania dostępnych dla firm, pod warunkiem, że te są w stanie zaoferować odpowiednie zabezpieczenie i mają zdolność kredytową, by z nich skorzystać. Właśnie w tej kategorii będą największe dźwignie finansowe.
Jakie mogą być efekty korzystania z dźwigni finansowej?
Efektem korzystania z dźwigni jest multiplikacja zysków i strat. Ponieważ dźwignię stosuje się przeważnie do przedsięwzięć o przynajmniej umiarkowanym ryzyku, trzeba założyć, że w większości przypadków inwestor znajdzie się na poziomie „high risk, high reward” czyli wysokiego ryzyka potrzebnego by potencjalnie osiągnąć wysoki zysk.
Firma wykorzystująca wysoki stopień dźwigni finansowej staje się niestabilna. Może wypracować ogromny zysk operacyjny w krótkim czasie, ale ma też szansę popaść w poważne tarapaty.
Nie zawsze jest to aż tak widoczne. Przedsiębiorstwa i osoby korzystające głównie z kapitału własnego, a efektu dźwigni finansowej używające tylko w wyjątkowych projektach mogą wciąż mieścić się w umiarkowanym poziomie ryzyka biznesowego.
Jak obliczyć poziom dźwigni finansowej?
W większości przypadków poziom dźwigni finansowej jest bardzo trudny do obliczenia. Jeśli jednak mówimy o konkretnych instrumentach finansowych, które z niej korzystają, możemy skorzystać z prostego wzoru.
Poziom dźwigni finansowej = kapitał pracujący / kapitała własny
Jeśli wpłacono 100 zł, a instrument przynosi zyski/straty finansowe od 150 zł, to poziom dźwigni wynosi 1,5. Poziom dźwigni finansowej = 150zł /100zł = 1,5. Możemy też zapisać 1:1,5, czyli jeden do jeden i pół.
Uwaga!
Wiele rozwiązań, które mogą być wykorzystane jako dźwignia nie ma prostego przelicznika. Trudno też o nim mówić, gdy inwestor faktycznie nie wpłaca własnych pieniędzy, a korzysta jedynie z kapitału pożyczonego.
Jakie są zalety i wady korzystania z dźwigni finansowej?
Główną zaletą skorzystania z dźwigni finansowej jest możliwość uzupełnienia kapitału własnego obcym i osiągnięcie dzięki temu proporcjonalnie większego zysku z inwestycji. Jeśli była ona dobrze przemyślana, dźwignia może pozwolić nawet na zwielokrotnienie zysku.
Wadami dźwigni finansowej są: zwiększone ryzyko, koszty samej dźwigni i niska dostępność. Ryzyko inwestycyjne jest tym większe im silniej działa dźwignia finansowa. Firmy nie posiadające kapitału własnego mogą utracić płynność finansową z powodu pojedynczej nieudanej inwestycji, jeśli korzystały podczas niej z silnej dźwigni finansowej.
Uwaga!
Dostępność do tego typu rozwiązań została ograniczona celowo, ponieważ są one łatwe do wykorzystania przy piramidach finansowych, a także ułatwiają niedoświadczonym inwestorom zachowania hazardowe.
Dźwignia finansowa – przykłady
Dźwignia finansowa na FOREX – najbardziej popularna dźwignia, z którą się spotkasz możliwość profesjonalnego inwestowania w akcje na giełdzie z przelicznikiem nawet 1:20. Zaoferują Ci ją biura maklerskie, pod warunkiem, że masz odpowiednią zdolność kredytową.
Dźwignie na parach walut – stosunkowo popularne instrumenty finansowe działające trochę na zasadzie zakładu. Jeśli w parze walut (np. dolar amerykański – euro) wskazana przez klienta waluta zyska na wartości, zyska on wielokrotność tego, co zarobiły po prostu kupując walutę. Oczywiście tak samo jest ze stratą.
Kryptowaluty – same z siebie są instrumentami wysokiego ryzyka i podlegają znacznym wahaniom. Użycie wobec nich dźwigni to trochę gra hazardowa. Niemniej takie opcje są dostępne.
Co warto wiedzieć?
- Dźwignią finansową nazywamy każdy mechanizm, który pozwala zawrzeć większą transakcję niż wynikałaby z kapitału własnego (wpłaconego) inwestora.
- Oddziaływanie dźwigni finansowej zawsze jest dwojakie: rośnie potencjalny zysk, ale też potencjalne straty.
- Dźwigni używa się, by uzyskać wyższe stopy zwrotu z kapitału. Przeważnie korzystają z nich inwestorzy bardzo silnie przekonani o sukcesie swojego przedsięwzięcia.
- Współczynnik dźwigni oznacza mnożnik zysków i strat, np. 1:2 albo 1:32
- Produkty finansowe z dźwignia finansową mogą nie być dostępne dla osób fizycznych, ponieważ nieodpowiedzialne korzystanie z nich może łatwo skończy się bankructwem.
FAQ – najczęściej zadawane pytania
Jak działa mechanizm dźwigni finansowej?
Dźwignia finansowa multiplikuje potencjalny zysk i ryzyko finansowe inwestycji za pomocą pożyczenia dodatkowych aktywów lub zakładu z instytucją finansową. Pisząc wprost – inwestując większą kwotę możesz sięgnąć po wyższy zysk lub ponieść wyższą stratę.
Czy dźwignia finansowa jest bezpieczna?
Nie. Dźwignia finansowa zwiększa ryzyko proporcjonalnie do podniesienia wskaźnika rentowności kapitału własnego. Trzeba mieć to na uwadze korzystając z kapitału obcego.
Na czym polega dodatni efekt dźwigni finansowej?
Dźwignia finansowa pozwala na uzyskanie większego zwrotu z kapitału własnego niż byłoby możliwe bez niej. Stopień dźwigni finansowej może sprawić, że jest to zyska nawet kilkukrotnie wyższy.
Jakie jest ryzyko związane z dźwignią finansową?
Stosowanie dźwigni finansowej naraża użytkownika na znacznie większe straty niż gdyby korzystał tylko z kapitału własnego. Może to doprowadzić do sytuacji, gdy „utopiona” zostaje nie tylko kwota inwestycji, ale jeszcze trzeba dopłacić.
Czy efekt dźwigni finansowej dotyczy tylko przedsiębiorców?
Nie tylko, ale przeważnie instytucje finansowe stosują istotne obostrzenia wobec osób fizycznych, ponieważ nieodpowiedzialne korzystanie z dźwigni jest dobrym przepisem na bankructwo. W Unii Europejskiej z efektu dźwigni finansowej łatwiej skorzystać w ramach działalności gospodarczej.
