Stopa procentowa to hasło ważne nie tylko dla obecnych i przyszłych kredytobiorców. Wysokość stóp procentowych wpływa również na nasze oszczędności czy poziom inflacji. Ich znajomość pomaga podejmować trafne decyzje, istotne dla domowych finansów. Sprawdź czym są stopy procentowe NBP i co na nie wpływa.
- Co to są stopy procentowe?
- Jakie są rodzaje stóp procentowych?
- Jak ustalana jest wysokość stóp procentowych?
- Co wpływa na wysokość stóp procentowych?
- W jakim terminie ustalana jest wysokość stóp procentowych?
- Jaka jest aktualna wysokość stóp procentowych?
- Na co wpływa wysokość stóp procentowych?
- Jak stopa procentowa wpływa na oprocentowanie kredytów?
- Jak stopy procentowe wpływają na wysokość oprocentowania lokat?
- Jak stopy procentowe wpływają na wysokość oprocentowania kont oszczędnościowych?
- Jak wysokość stóp procentowych wpływa na wysokość inflacji?
- Warto wiedzieć
Zainteresowanie wysokością stóp procentowych rośnie głównie w momencie ich zmian. W Polsce po okresie stabilności, który trwał od marca 2015 r. do mniej więcej listopada 2021 r., kiedy to podstawowa stopa referencyjna NBP notowana była na poziomie od 1,5% do 1,25% (z krótką przerwą w 2020 r. i obniżeniem i jej obniżeniem do 0,1%) nastąpił okres zacieśniania polityki monetarnej przez NBP i wzrostu stóp procentowych. Jednocześnie temat stóp procentowych zaczął budzić więcej emocji. Ostatnia podwyżka miała miejsce we wrześniu 2022 r. Rok 2023 przyniósł dwukrotne obniżenie stóp procentowych i dał nieco odetchnąć kredytobiorcom.
Co to są stopy procentowe?
Zacznijmy od definicji formalnoprawnej. Stopy procentowe NBP określają koszt kapitału i oznaczają cenę, za jaką bank centralny udziela kredytu bankom komercyjnym lub po jakiej cenie sprzedaje im papiery wartościowe.
Dokonując zmiany wysokości stóp procentowych NBP wpływa na oprocentowanie kredytów i depozytów oferowanych przez banki komercyjne i w ten sposób reguluje ilość pieniędzy na rynku. Podwyżki stóp procentowych – i tym samym wzrost oprocentowania depozytów, skłaniają do oszczędzania. Obniżenie stóp procentowych sprzyja inwestycjom i konsumpcji finansowanych za pomocą dostępu do tańszego pieniądza (niższych kosztów kredytowych).
Jakie są rodzaje stóp procentowych?
Podstawowe stopy procentowe NBP to:
- stopa referencyjna – stopa procentowa, która określa minimalną cenę, po jakiej bank centralny organizuje operacje otwartego rynku na rynku międzybankowym. Transakcje te dotyczą zakupu bądź sprzedaży krótkoterminowych (np. 7-dniowych) papierów wartościowych. Takie działanie ma na celu regulację ilości pieniędzy na rynku.
- stopa lombardowa – stopa procentowa, która określa maksymalny poziom oprocentowania kredytów, które banki komercyjne mogą zaciągnąć w NBP pod zastaw papierów wartościowych (tzw. kredyty lombardowe).
- stopa depozytowa – określa oprocentowanie jednodniowych depozytów składanych przez banki komercyjne w banku centralnym. Umożliwia bankom komercyjnym umieszczanie nadwyżek płynności w banku centralnym. Stopa ta określa minimalne oprocentowanie na rynku.
- stopa redyskontowa – określa cenę, po jakiej NBP skupuje weksle od banków komercyjnych. Weksle te zostały wcześniej nabyte przez banki komercyjne od swoich klientów.
- stopa dyskontowa weksli – jest to stopa procentowa, po której NBP dyskontuje weksle, czyli kupuje je od banków komercyjnych, ale z pewnym dyskontem (obniżeniem wartości).
Jak ustalana jest wysokość stóp procentowych?
Ustalanie wysokości stóp procentowych jest jednym z zadań realizowanych przez Radę Polityki Pieniężnej (RPP), która jest organem decyzyjnym NBP.
W skład Rady Polityki Pieniężnej wchodzą:
- Przewodniczący Rady, którym jest Prezes NBP
- 9 członków powoływanych w równej liczbie przez Prezydenta RP, Sejm RP i Senat RP
Decyzja o podwyższeniu, obniżeniu stóp procentowych lub utrzymaniu ich na dotychczasowym poziomie podejmowana jest na posiedzeniach RPP.
Co wpływa na wysokość stóp procentowych?
Zgodnie z przyjętymi Założeniami Polityki Pieniężnej poziom stóp procentowych NBP jest dostosowywany do sytuacji gospodarczej w kraju w taki sposób, aby zapewnić stabilność cen w długim okresie czasu (dążenie do przyjętego celu inflacyjnego 2,5% z możliwością odchylenia o 1p.p. w każdą stronę). Jednocześnie RPP musi mieć na uwadze wspieranie zrównoważonego wzrostu gospodarczego i stabilność systemu finansowego.
W uproszczeniu można przyjąć, że reagując na wzrost inflacji powyżej przyjętego celu inflacyjnego, RPP może zdecydować się na podwyższenie stóp procentowych. Spadek poziomu cen towarów i usług będzie impulsem do obniżenia stóp procentowych. W przypadku stabilnej sytuacji gospodarczej i inflacji mieszczącej się w granicach celu inflacyjnym, RPP może podjąć decyzję o utrzymaniu stóp procentowych na niezmienionym poziomie.
W jakim terminie ustalana jest wysokość stóp procentowych?
Wysokość stóp procentowych ustalana jest na comiesięcznych posiedzeniach Rady Polityki Pieniężnej. Terminy posiedzeń RPP są znane wcześniej i publikowane na stronie NBP z góry na cały rok. W 2024 r. zaplanowanych jest jedenaście dwudniowych posiedzeń decyzyjnych i jedno jednodniowe posiedzenie niedecyzyjne (w sierpniu).
Harmonogram posiedzeń RPP w 2024 r. prezentuje się następująco:
| Miesiąc | Dzień posiedzenia |
|---|---|
| Styczeń | 8-9 (poniedziałek-wtorek) |
| Luty | 6-7 (wtorek-środa) |
| Marzec | 5-6 (wtorek-środa) |
| Kwiecień | 3-4 (środa-czwartek) |
| Maj | 8-9 (środa-czwartek) |
| Czerwiec | 4-5 (wtorek-środa) |
| Lipiec | 2-3 (wtorek-środa) |
| Sierpień | 20 (wtorek) |
| Wrzesień | 3-4 (wtorek-środa) |
| Październik | 1-2 (wtorek-środa) |
| Listopad | 5-6 (wtorek-środa) |
| Grudzień | 3-4 (wtorek-środa) |
W ramach posiedzeń decyzyjnych RPP może zdecydować o utrzymaniu stóp procentowych na dotychczasowym poziomie, ich podwyższeniu lub obniżeniu.
Jaka jest aktualna wysokość stóp procentowych?
Aktualna na dzień 8 kwietnia 2024 r. wysokość stóp procentowych NBP prezentuje się następująco:
- stopa referencyjna – 5,75%
- stopa lombardowa – 6,25%
- stopa depozytowa – 5,25%
- stopa redyskontowa weksli – 5,80%
- stopa dyskontowa weksli – 5,85%
Ostatnia zmiana stóp procentowych miała miejsce w październiku 2023 r. Po dwudniowym posiedzeniu (3-4 października 2023 r.) Rada Polityki Pieniężnej podjęła decyzję o obniżeniu stóp procentowych o 0,25 p.p. do wysokości przedstawionego powyżej poziomu. Zmiany weszły w życie 5 października 2024 r. Była to druga obniżka stóp procentowych w 2023 r.
Kolejne czwarte dwudniowe posiedzenie RPP w 2024 r., które odbyło się w dniach 3-4 kwietnia, zakończyło się pozostawieniem stóp procentowych na dotychczasowym poziomie.
Komunikat prasowy z posiedzenia Rady Polityki Pieniężnej w dniach 3-4 kwietnia 2024 r.https://t.co/q5wHnijWLR
— Narodowy Bank Polski (@nbppl) April 4, 2024
Na co wpływa wysokość stóp procentowych?
Wysokość stóp procentowych wpływa na tylko na procesy zachodzące w gospodarce, ale również na finanse każdego z nas. Decyzje RPP o podwyższeniu, obniżeniu lub utrzymaniu wysokości stóp procentowych mają wpływ m.in. na:
- oprocentowanie kredytów – w zakresie zmian stawki WIBOR i WIRON
- oprocentowanie depozytów – lokat bankowych czy kont oszczędnościowych
- wysokość odsetek ustawowych – obliczanych jako suma stopy referencyjnej i 3,5 p.p.
- ogólną sytuację makroekonomiczną – która obejmuje m.in. poziomi inflacji czy wysokość bezrobocia
Jak stopa procentowa wpływa na oprocentowanie kredytów?
Rosnące stopy procentowe niepokoją kredytobiorców. Tych aktualnych, którzy spłacają kredyty o zmiennym oprocentowaniu. I tych przyszłych, którzy dopiero noszą się z zamiarem pożyczenia pieniędzy od banku. Bowiem wysokość odsetek, które trzeba będzie zapłacić za korzystanie z pożyczonych środków będzie wyższa, co przełoży się na wysokość rat do spłaty.
Dlaczego? Zmienne oprocentowanie kredytu składa się z dwóch elementów: stałej marży banku i zmiennej stawki WIBOR 3M lub 6M (lub WIRON – Warsaw Interest Rate Overnight, który stopniowo zastępuje WIBOR).
Oba wskaźniki są czułe na zmiany podstawowej stopy referencyjnej (choć z uwagi na ich konstrukcję czas reakcji i faktyczna zmiana nie nastąpi od razu) co oznacza, że dla osób już spłacających zobowiązania z oprocentowaniem zmiennym, wysokość oprocentowania wzrośnie (przy wzroście stóp). Czego konsekwencją będzie wyższa miesięczna rata do spłaty. Oczywiście możliwa jest też sytuacja odwrotna: spadek stóp procentowych, niższy WIBOR (czy WIRON) i mniejsza rata do banku.
Uwaga!
Podwyżka stóp procentowych oznacza również zmianę dla klientów dopiero poszukujących ofert kredytowych – te, będą odpowiednio wyższe niż dotychczas.
Jak stopy procentowe wpływają na wysokość oprocentowania lokat?
Wysokie stopy procentowe to dobra informacja dla osób, które chcą oszczędzać na lokacie. Oprocentowanie lokat rośnie przy okazji wzrostu stóp procentowych (choć nie dzieje się to automatycznie i czasem na bardziej atrakcyjne oferty banków trzeba trochę poczekać). A rentowność depozytu jest tym wyższa, im wyższe jest oprocentowanie.
Jak stopy procentowe wpływają na wysokość oprocentowania kont oszczędnościowych?
Podobnie, jak w przypadku lokat, wysokie stopy procentowe sprzyjają oszczędzaniu na koncie oszczędnościowym. Natomiast obniżenie stóp procentowych sprawia, że ta forma oszczędzania staje się znacznie mniej opłacalna.
Uwaga!
Jeśli konto oszczędnościowe to Twój sposób na gromadzenie środków na przyszłość, wybierz ofertę z najwyższym możliwym oprocentowaniem. Decydując się na oferty promocyjne, sprawdź:
- jak długo możesz korzystać z wyższych odsetek
- maksymalną kwotę, która korzysta z podwyższonego oprocentowania
- inne wymagania, które musisz spełnić, żeby korzystać z promocji
Jak wysokość stóp procentowych wpływa na wysokość inflacji?
Przyjmuje się, że inflacja na niskim, stabilnym i przewidywalnym poziomie jest korzystna i przyczynia się do rozwoju gospodarczego. Cel inflacyjny, do którego dąży NBP w Polsce wynosi 2,5%. Za bezpieczne uznaje się również wahania o 1 punkt procentowy powyżej lub poniżej celu inflacyjnego czyli akceptowalny poziom inflacji wynosi od 1,5% do 3,5%.
Przypomnijmy: inflacja to trwały wzrost poziomu cen w gospodarce, który odczuwamy wszyscy jako utratę wartości pieniądza w czasie. W praktyce inflacja oznacza, że za tą samą kwotę kupisz mniej.
Uwaga!
Jak to działa? W uproszczeniu podwyższenie stóp procentowych oznacza wyższe koszty kredytowe, a tym samym mniejszą chęć zadłużenia. Mniejsze inwestycje i konsumpcja indywidualna sprzyja obniżaniu cen i tym samym spadku inflacji. Jednocześnie wzrost stóp przekłada się na wyższe oprocentowanie depozytów i dzięki temu sprzyja oszczędzaniu. Niskie stopy procentowe oznaczają dokładnie odwrotną sytuację. Niższe koszty kredytowe pobudzają inwestycje, zwiększają popyt i mogą przyczynić się do wzrostu cen towarów i usług.
Źródła:
- https://www.sejm.gov.pl/sejm8.nsf/BASLeksykon.xsp?id=6C80D58694A2838FC1257A750038ECC1&litera=S
- https://nbp.pl/polityka-pieniezna/
Warto wiedzieć
- Rada Polityki Pieniężnej to organ decyzyjny NBP (Narodowy Bank Polski).
- Stopy procentowe NBP ustalane są przez Radę Polityki Pieniężnej.
- Wyższe stopy procentowe to wyższe koszty kredytu.
- Oprocentowanie lokaty przy niskich stopach procentowych jest niewielkie.
- Wysokość stóp procentowych wpływa na finanse osobiste zarówno osób posiadających kredyt, planujących zaciągnięcie zobowiązania, jak i tych oszczędzających na lokatach czy koncie oszczędnościowym.
FAQ - najczęściej zadawane pytania
Ile wynosi aktualna stopa procentowa?
Aktualne na dzień 8 kwietnia 2024 r. stopy procentowe wynoszą odpowiednio: stopa referencyjna 5,75%, stopa lombardowe 6,25%, stopa depozytowa 5,25%, stopa redyskontowa weksli 5,80% i stopa dyskontowa weksli 5,85%.
Po co obniżać stopy procentowe?
Niższe stopy procentowe obniżają koszty kredytu, pobudzają do inwestycji, przyczyniają się do większej ilości pieniądza w gospodarce. Zmiany stóp procentowych związane są z dążeniem NBP do celu inflacyjnego. Niższe stopy procentowe są możliwe, jeśli poziom inflacji wynosi 2,5% z możliwością odchylenia o 1p.p. w każdą stronę.
Czy WIBOR spadnie w 2024 r.?
Wysokość stawki WIBOR jest powiązana z wysokością podstawowych stóp procentowych. Zatem decyzja RPP o obniżeniu stóp procentowych oznacza przełożenie na niżesz WIBOR. Jednocześnie nie da się ze stuprocentową pewnością prognozować, jaką decyzję w tym zakresie podejmie RPP w 2024 r.
Kto ustala wysokość stóp procentowych?
Stopy procentowe w Polsce ustala Rada Polityki Pieniężnej czyli organ decyzyjny NBP.
Kiedy rosną stopy procentowe?
O wzroście stóp procentowych decyduje RPP. W uproszczeniu można powiedzieć, że podnoszenie stóp procentowych ma miejsce w przypadku wzrostu inflacji powyżej celu inflacyjnego NBP.
