Skorzystaj z pomocy jednego z 200 naszych Konsultantów.
Finanse
Pracujemy:
pn. - pt. 9:00 - 19:00
Zadzwoń 22 270 00 00
Finanse osobiste

Kim jest wierzyciel i jakie ma prawa?

Wierzyciel to inaczej osoba uprawniona, mająca prawo do tego żeby ktoś inny coś dla niej zrobił. Przeważnie chodzi o pieniądze, ale można też być uprawnionym do jakiejś rzeczy, usługi, a nawet do tego, żeby ktoś zaprzestał swoich działań.

Każdy człowiek (i organizacja) występuje w jakiejś sytuacji w roli wierzyciela. Ma wówczas prawo domagać się spełnienia należnego sobie świadczenia, a także cały zestaw praw i obowiązków z tym powiązanych. W dalszej części spróbujemy wyjaśnić te najbardziej powszechne.

Kim jest wierzyciel – definicja

Kodeks cywilny nie definiuje wprost kim jest wierzyciel, ale art. 353 kc określa konstrukcję zobowiązania, dzięki której możemy osadzić wierzyciela w relacji do dłużnika.

Art. 353. [Zobowiązanie]
§ 1. Zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić.
§ 2. Świadczenie może polegać na działaniu albo na zaniechaniu.

Zgodnie z powyższym mamy do czynienia ze stosunkiem prawnym, w którym z jednej strony występuje wierzyciel, który uprawniony jest do żądania konkretnego świadczenia, a z drugiej dłużnik, który musi to świadczenie spełnić. W uproszczeniu, to co dla dłużnika jest długiem, dla wierzyciela jest wierzytelnością.

Przykładowo kredyt udzielony przez bank (wierzyciela) jest świadczeniem finansowym, który wiąże go z dłużnikiem. Osoba zaciągająca kredyt jest zobowiązania do spłaty zadłużenia zgodnie z harmonogramem wyszczególnionym w umowie. W przypadku zaniechania spłaty, wierzyciel może poinformować o tym odpowiedni organ państwowy i walczyć o swoje prawa.

Czego może wymagać wierzyciel?

Wierzyciel może mieć prawo do bardzo różnych świadczeń. Przykładowo będą to:

  • Przekazanie pieniędzy – pracownik może wymagać zapłaty wynagrodzenia, firma zapłaty za fakturę, poszkodowany wypłacenia odszkodowania, bank zapłaty prowizji itp.
  • Zwrot pieniędzy – znajomy może wymagać zwrotu pożyczki, osoba dokonująca reklamacji zwrotu za wadliwy produkt, a bank spłaty kredytu
  • Wydanie rzeczy – kupujący może żądać przekazania mu zakupionej rzeczy, zamawiający wykonania dla niego przedmiotu na zamówienie, użyczający samochód – oddania go
  • Wykonanie usługi – klient ma prawo żądać utrzymania łącza od dostawcy internetu, dziecko ma prawo żądać opieki od rodzica, obywatel ma prawo żądać naprawy drogi od gminy
  • Zaniechanie działania – sąsiad ma prawo żądać ściszenia zbyt głośnej muzyki o 3:00 rano, właściciel działki może żądać nie przejeżdżania przez nią, autor ma praw żądać, by firma przestała używać jego pracy w reklamie jeśli za nią nie zapłaciła.
  • Dokonania formalności – urząd ma prawo żądać okazania dokumentów, a obywatel wydania pozwolenia gdy te się zgadzają, student ma prawo żądać podbicia legitymacji i wydania dokumentów potwierdzających ukończenie studiów

Tak naprawdę można być uprawnionym do bardzo wielu nawet najdziwniejszych świadczeń. Pewna Pani otrzymała np. prawo do dożywotniego otrzymywania zapasów czekolady od firmy, dla której wynalazła nowy rodzaj ciastek. My zajmujemy się w dalszej części głównie tymi, które mają formalny i finansowy charakter.

Kto może być wierzycielem?

Wierzycielem może być każda:

Osoba fizyczna – Bez względu na wiek, zdolność do czynności prawnych, obywatelstwo, czy jakąkolwiek inną cechę w niektórych sytuacjach każdy może być wierzycielem. Przykładowo:

  • Osoba, na rzecz której przyznane są alimenty, ma prawo do otrzymania odpowiedniej kwoty;
  • Kupujący ma prawo do wydania mu towaru, a także do świadczeń wynikających z rękojmi;
  • Poszkodowany w wypadku ma prawo do odszkodowania.

Osoba prawna – każda firma, instytucja rządowa, jednostka samorządu terytorialnego, fundacja, czy stowarzyszenie mogą być wierzycielami. Przykładowo:

  • Bank, który może żądać od osoby zaciągającej kredyt zwrotu pieniędzy w kwotach i terminach wyszczególnionych w umowie kredytowej,
  • Firma ma prawo do otrzymania zapłaty za wykonaną usługę budowlaną, sprzedany towar czy udostępnioną powierzchnię wystawową.

Inne grupy, czy organizacje nie posiadające osobowości prawnej – uprawnionymi do żądania świadczeń mogą być nawet zupełnie nieformalne grupy. Przykładowo:

  • Sąsiedzi bardzo głośnego przedsiębiorstwa mają prawo, żądać od jego właściciela odpowiedniego wyciszenia lokalu lub wypłaty odszkodowań.
  • Grupa znajomych, która pojechała wspólnie na wakacje, ma prawo żądać odpowiedniego zakwaterowania od biura podróży

Egzekwowanie świadczenia przez wierzyciela

W sytuacji, kiedy dłużnik (kredytobiorca) zaniechał wykonywania świadczenia, np. przestał spłacać kredyt, wierzyciel (bank, firma) może podjąć kroki mające na celu odzyskanie określonej kwoty powiększonej o odsetki. W początkowej fazie egzekucja ma zazwyczaj miękki charakter i opiera się głównie na wysyłce wezwań do zapłaty lub monitów telefonicznych.

Jeśli takie sposoby nie przekonują dłużnika do spłaty zaległości to do gry wkracza firma windykacyjna. Kiedy i ta metoda jest nieskuteczna jedynym wyjściem wierzyciela, poza umorzeniem długu, jest skierowanie sprawy na ścieżkę sądową. W toku postępowania sąd wydaje wyrok nadając mu klauzulę wykonalności.

Akt ten jest podstawą do wszczęcia egzekucji komorniczej wobec dłużnika. Wierzyciel ma prawo do wskazania dowolnego komornika działającego na terenie Polski, aby współpracując z nim doprowadzić do spłaty spornej wierzytelności. W sytuacji, kiedy egzekucja odbywać ma się z nieruchomości, komornik wybierany jest przez sąd rejonowy właściwy dla lokalizacji tego składnika majątku.

Jakie są prawa wierzyciela?

Mając na uwadze stosunki, jakie łączą wierzyciela z dłużnikiem, wszystko co jest prawem tego pierwszego, staje się równocześnie obowiązkiem drugiego. W sytuacji, kiedy dłużnik unika spłaty zobowiązania wobec wierzyciela, ten ma prawo dochodzić swoich praw przed sądem, a w ostateczności przeprowadzić egzekucję z pomocą komornika. Wierzyciel ma m.in. prawo do:

  • żądania spełnienia świadczenia przez dłużnika – przykładowo spłaty kredytu, pożyczki czy zapłaty za zaległą fakturę,
  • doliczenia odsetek od przeterminowanego zadłużenia,
  • określenia sposobu spełnienia świadczenia przez dłużnika – przed skierowaniem sprawy do sądu wierzyciel może podjąć próbę polubownego załatwienia sprawy np. poprzez negocjacje warunków spłaty zadłużenia czy przez wysyłkę wezwań do zapłaty lub monity telefoniczne,
  • ugody z dłużnikiem – postępowanie wobec dłużnika może zostać zawieszone lub umorzone na wniosek wierzyciela, jeżeli w jego trakcie dojdzie do porozumienia pomiędzy stronami,
  • sposobu egzekucji świadczenia – wierzyciel może zdecydować, czy egzekucja ma być prowadzona z wynagrodzenia dłużnika, ze środków zgromadzonych na rachunkach bankowych czy z innych składników majątku. W przypadku wątpliwości, co do stanu posiadania dłużnika, wierzyciel może zawnioskować do komornika o wszczęcie poszukiwania ukrytego majątku.

Wachlarz działań wierzyciela wymierzonych wobec niesolidnego dłużnika jest z drugiej strony ograniczony przez obowiązujące przepisy. Przykładowo nie może on wejść do domu dłużnika bez jego ówczesnej zgody (środki przymusu może wykorzystać tylko komornik podparty klauzulą wykonalności wystawioną przez sąd), ani wymuszać udzielenia informacji o jego bieżącej kondycji finansowo-majątkowej.

Jakie są prawa dłużnika?

Choć to na dłużniku spoczywa obowiązek wywiązania się ze świadczenia na rzecz wierzyciela, to nie oznacza, że jest on pozbawiony swoich praw. Zaliczamy do nich m.in. prawo do:

  • prywatności – wierzyciel nie może nachodzić dłużnika w domu czy zakładzie pracy. Nie może też przeprowadzać wywiadu na temat dłużnika wśród osób trzecich, w tym wśród najbliższej rodziny (wyjątkiem są poręczyciele). Upublicznianie informacji o sytuacji dłużnika np. poprzez nazywanie go oszustem lub oklejanie drzwi domu naklejkami sugerującymi problemy finansowe może być uznane przez sąd jako czyny karalne,
  • pełnej informacji na temat zadłużenia – dłużnik może żądać pełnej dokumentacji związanej z nim sprawy. Dokumenty powinny zawierać wysokość wierzytelności głównej, terminy spłat, wysokość naliczonych odsetek, opóźnienia w spłatach itp. Dłużnik może te informacje przekazać swojemu prawnikowi i skonsultować z nim zasadność roszczeń,
  • przestrzegania przez wierzyciela terminów spłat – jeśli zadłużenie regulowane jest zgodnie z harmonogramem ustalonym z wierzycielem, to nie może on żądać przyspieszenia spłaty wybranych transz zobowiązania,
  • sądu – dla równowagi, jeśli dłużnik uważa, że roszczenia wierzyciela są bezzasadne lub opiewają na zbyt wysokie kwoty, to może sam wszcząć wobec niego postępowanie sądowe. Dłużnik może też wnieść skargę na działania komornika,
  • określenia kolejności spłaty długów – dłużnik sam podejmuje decyzję, które zadłużenie będzie spłacane w pierwszej kolejności lub w jakiej proporcji spłata dzielona będzie pomiędzy wierzycieli. Przykładowo jako pierwsze mogą być spłacane długi zaciągnięte w firmach pożyczkowych, następnie kredyt hipoteczny, a na końcu zadłużenie wobec rodziny, która może być (ale nie musi) bardziej wyrozumiała od pozostałych wierzycieli.

Rodzaje wierzycieli w sprawach finansowych

Okoliczności, w których nawiązuje się stosunek pomiędzy wierzycielem, a dłużnikiem są różne. Z uwagi na to wyróżniamy kilka rodzajów wierzycieli:

wierzyciel osobisty – ma prawo do spełnienia świadczenia nie tylko ze składników rzeczowych, ale i z majątku osobistego jak pensja czy emerytura, która wpływa na konto dłużnika,
wierzyciel rzeczowy – może dochodzić swoich praw do konkretnej rzeczy, która stanowiła zabezpieczenie wierzytelności np. samochód, dzieła sztuki, towary, maszyny produkcyjne. Daje to szansę na szybszą spłatę wierzytelności, jeśli inni wierzyciele nie zabezpieczyli się na tych składnikach majątku,
wierzyciel hipoteczny – może dochodzić swoich praw od dłużnika z tytułu zabezpieczenia ustanowionego na własności nieruchomości (hipoteka),
wierzyciel alimentacyjny – jest osobą, na rzecz której zasądzone są alimenty. Tego typu wierzycielami są najczęściej dzieci lub byli małżonkowie. Świadczenia alimentacyjne, poza kosztami komorniczymi, mają pierwszeństwo przed innymi wierzycielami. Ten rodzaj wierzytelności jest niezbywalny, więc nie ma możliwości przeniesienia go na osoby trzecie.

Wierzyciel – podsumowanie roli

Wierzyciel jest w polskim systemie prawnym chroniony przed złą wolą zobowiązanego. Ma prawo do należnego mu świadczenia i w razie czego może tego prawa dochodzić przed organami administracji publicznej i sądami. W przypadku większości należności finansowych ma też prawo odsprzedać lub oddać swoje uprawnienie komuś innemu. Warto pamiętać, że w skomplikowanym systemie prawnych zależności, niemal zawsze jesteśmy jednocześnie wierzycielami wobec jednych osób i zobowiązanymi wobec innych.

Warto wiedzieć

  • Wierzycielem może być każda osoba, grupa i organizacja.
  • Nie wszystkie wierzytelności mają charakter finansowy.
  • Wierzyciel może dochodzić swojego prawa na drodze sądowej.

FAQ – najczęściej zadawane pytania

  1. Co to znaczy wierzyciel?

    Wierzyciel to osoba lub instytucja, której należy się zapłata za dostarczone towary, usługi lub udzielony kredyt. Jeśli jesteś wierzycielem, oznacza to, że ktoś jest Ci winien pieniądze.

  2. Kim jest dłużnik i wierzyciel?

    Dłużnik to osoba lub organizacja, która zaciągnęła dług i zobowiązana jest go spłacić. Wierzyciel, z drugiej strony, to strona, która ma prawo do otrzymania spłaty długu od dłużnika.

  3. Kiedy staję się wierzycielem?

    Stajesz się wierzycielem, gdy udzielasz pożyczki, sprzedajesz towar lub świadczysz usługę, za które nie otrzymałeś jeszcze pełnej zapłaty. W momencie, gdy Twój dług jest zobowiązany do spłaty, stajesz się wierzycielem.

  4. Czym zajmuje się wierzyciel?

    Wierzyciel zajmuje się dochodzeniem należności. Może to obejmować monitorowanie płatności, komunikację z dłużnikiem w sprawie spłaty długu oraz, w razie potrzeby, podjęcie działań prawnych.

  5. Kto jest wierzycielem osobistym?

    Wierzycielem osobistym jest osoba, która udzieliła pożyczki z własnych środków. Najczęściej są to osoby bliskie lub znajomi, którzy udzielili Ci pożyczki na zasadach prywatnych.

  6. Czy komornik jest wierzycielem?

    Komornik nie jest wierzycielem, ale pełni funkcję egzekucji zasądzonego długu. Działa on w imieniu wierzyciela, aby odzyskać należne środki od dłużnika.

Oceń artykuł
4.9

Komentarze:

Subscribe
Powiadom o
guest

0 komentarzy
najnowszy
najstarszy oceniany
Inline Feedbacks
View all comments