W obszarze płatności zbliżeniowych należymy do europejskiej i światowej czołówki. Co ciekawe, dokonujemy płatności nie tylko za pomocą kart. Coraz częściej używamy w tym celu smartfonów, opasek i inteligentnych zegarków. Sprawdzamy zatem, czym są płatności zbliżeniowe, jak działają i czy są wystarczająco bezpieczne.
Zgodnie z informacją o kartach płatniczych przygotowaną przez Narodowy Bank Polski (NBP) na koniec września 2022 r. w obiegu znajdowało się 41,8 mln kart z funkcją zbliżeniową osiągając 94,9% udział w krajowym rynku kart płatniczych. W III kwartale 2022 r. liczba takich kart zwiększyła się o kolejne 285,7 tys. sztuk.
Na koniec września wszystkich nośników pozwalających na dokonywanie płatności zbliżeniowych, jak smartfony, opaski, zegarki i tzw. stickery było łącznie 48 mln – ich liczba zwiększyła się od końca czerwca 2022 r. o 703,4 tys. sztuk. Obserwując powyższy trend oraz rosnącą popularność i wygodę płatności zbliżeniowych postanowiliśmy przyjrzeć się bliżej temu rozwiązaniu, oraz sprawdziliśmy, jakie możliwości w tym zakresie oferuje rodzimy rynek bankowy.
Czym są płatności zbliżeniowe?
Płatność zbliżeniowa (bezstykowa) to sposób na szybkie i bezdotykowe płacenie za zakupy w punktach usługowo-handlowych wyposażonych w odpowiedni terminal płatniczy (POS). Karta płatnicza z funkcją zbliżeniową może mieć zarówno fizyczną, jak i wirtualną postać. W obu przypadkach możliwe jest zapisanie jej w odpowiedniej aplikacji (np. Google Pay, Apple Pay, Garmin Pay), a następie przeprowadzanie transakcji za pomocą smartfonu, smartwatcha lub innego nośnika pozwalającego na płatności zbliżeniowe (np. breloka, naklejki zbliżeniowej).
Warunkiem jest zbliżenie chipa karty do terminala płatniczego wyposażonego w czytnik zbliżeniowy. Działanie karty wykorzystuje zjawisko indukcji elektromagnetycznej, więc nie trzeba wkładać jej do szczeliny czytnika. Cała operacja odbywa się bezstykowo. Wystarczy przybliżyć kartę zbliżeniową do terminala na odległość 5 cm lub mniejszą. Cewka w terminalu pobudzi cewkę w karcie i zasili układ RFID, który wyśle do czytnika sygnał z poniższymi danymi:
- numerem karty,
- datą ważności,
- kodem dynamicznym, który autoryzuje transakcję zbliżeniową.
Przepływ danych pomiędzy kartą a terminalem płatniczym jest szyfrowany, aby utrudnić ich przejęcie i ograniczyć ryzyko realizacji nieautoryzowanych transakcji przez osoby trzecie. Natomiast płatność zbliżeniowa dokonywana za pomocą smartfonu czy zegarka jest możliwa dzięki NFC (ang. Near Field Communication), czyli bezdotykowej i bezprzewodowej technologii komunikacyjnej. Wykorzystuje ona fale radiowe w celu udostępniania cyfrowych informacji i wysyłania ich na odległość do około 20 centymetrów. To wystarczy, aby zapłacić zbliżeniowo smartfonem lub innym urządzeniem wyposażonym w taką technologię.
Jak płacić zbliżeniowo?
Aby zapłacić zbliżeniowo trzeba posiadać kartę zbliżeniową lub inny nośnik pozwalający na transakcję tego typu, oraz dokonać zakupu w punkcie wyposażonym w odpowiedni terminal POS. Oczywiście do realizacji takiej transakcji potrzebne są również środki w odpowiedniej kwocie – zgromadzone na koncie osobistym w przypadku płatności kartą debetową lub mieszczące się w limicie posiadanej karty kredytowej. Aby nie dopuścić do wystąpienia ujemnego salda lub przekroczenia limitu kredytowego trzeba kontrolować kwotę dostępnych środków.
Sama płatność zbliżeniowe wygląda zazwyczaj tak samo – sprzedawca wprowadza odpowiednią kwotę, która wyświetla się na ekranie terminala, a klient przybliża kartę lub inne urządzenie w miejsce oznaczone symbolem rozchodzących się fal. W trakcie płatności w automatach kwota potencjalnej transakcji wyświetlana jest bez udziału sprzedawcy.
W celu zwiększenia bezpieczeństwa wszystkie płatności zbliżeniowe powyżej 100 zł muszą być potwierdzone kodem PIN – dotyczy to zarówno kart Visa, jak i Mastercard. Może też pojawić się konieczność autoryzacji transakcji PIN-em, kiedy jej kwota nie przekroczy 100 zł. W ofertach dla młodszych klientów limit ten może być niższy np. dla posiadaczy karty PKO Junior wynosi 30 zł.
Oprócz tego może pojawić się łączny limit płatności zbliżeniowych przypisany do jednej karty np. 800 zł. Po przekroczeniu limitu, bez względu na kwotę realizowanej płatności, konieczne będzie potwierdzenie transakcji kodem PIN. Limit ten często nie obowiązuje w przedziale czasu (np. dziennie, miesięcznie) i powiązany jest wyłącznie z kwotą transakcji zbliżeniowych.
Z myślą o osobach, które nie są przekonane do technologii zbliżeniowej, banki powinny oferować możliwość wyłączenia tej funkcji lub zamówienia karty, która nie pozwala na płatności tego typu. Co ważne, karty zbliżeniowe pozwalają także dokonywać płatności bezgotówkowych z tradycyjny sposób – przez włożenie karty w szczelinę terminala i autoryzację kodem PIN.
Czy płatności zbliżeniowych można dokonywać tylko kartą?
Realizacja płatności zbliżeniowej kojarzy się ze standardową kartą płatniczą wyposażoną w odpowiedni moduł. Coraz częściej można jednak zauważyć osoby przykładające swoje telefony do terminali płatniczych. Płatności zbliżeniowe smartfonem są jak najbardziej możliwe, o ile urządzenie wyposażone jest w technologię NFC. Pozwala ona na transfer danych pomiędzy telefonem a terminalem płatniczym. Operację można zrealizować nawet w sytuacji, kiedy smartfon nie ma bieżącego połączenia z Internetem.
Płatności zbliżeniowe mogą realizować również posiadacze inteligentnych zegarków. W zależności od marki urządzenia korzystać można m.in. z elektronicznych portfeli Google Pay, Apple Pay, Garmin Pay czy Fitbit Pay. Płatności zbliżeniowej można dokonać również za pomocą opaski, breloka czy naklejki wyposażonej w odpowiedni chip. Choć dla starszych klientów banków płatność smartfonem czy zegarkiem wydaje się w pełni wystarczająca to niepełnoletni posiadacze kart płatniczych mogą być w dalszym ciągu zainteresowani ciekawym gadżetem z funkcją płatności zbliżeniowych.
Czy można płacić zbliżeniowo BLIK-iem?
Od 2022 roku klienci wybranych banków mają możliwość dokonywania płatności zbliżeniowych za pomocą BLIK-a. Rozwiązanie to wyróżnia szczególnie jedno rozwiązanie – nie trzeba posiadać karty płatniczej. To spora zaleta w sytuacji, kiedy bank pobiera wysoką opłatę za posiadanie karty lub oczekuje spełnienia skomplikowanych warunków w celu jej uniknięcia. Z drugiej strony płatność bezgotówkowa bez wykorzystania karty nie pozwala na skorzystanie z procedury chargeback.
Aby korzystać ze zbliżeniowego BLIK-a trzeba posiadać telefon z modułem NFC, który działa pod kontrolą systemu Android. Niektóre banki akceptują także system HarmonyOS. Niestety użytkownicy smartfonów z systemem iOS nie mogą jeszcze korzystać z tego rozwiązania. Sama płatność zbliżeniowa BLIK-iem jest bardzo prosta. Wystarczy:
- poinformować sprzedawcę o zamiarze płatności zbliżeniowej,
- odblokować telefon i zbliżyć to terminala płatniczego.
To wszystko. Na ekranie telefonu wyświetli się informacja o dokonaniu transakcji i jej zaakceptowaniu. Na żadnym etapie płatności nie ma konieczności przekazywania kodu BLIK. Rozwiązanie to jest dostępnie dla użytkowników bankowości mobilnej dostarczanej przez następujące banki (stan na 27.02.2023 r.):
- Alior Bank
- PKO Bank Polski
- mBank
- ING Bank Śląski
- Bank Millennium
- Santander Bank Polska.
Czy płatności zbliżeniowe są bezpieczne?
Nieustanny rozwój płatności zbliżeniowych i możliwość dokonywania takich transakcji niemal na całym świecie pozwalają sądzić, że to rozwiązanie przyszłościowe i bezpieczne. Wiele zależy też od sposobu użytkowania karty, bo żadne zabezpieczenia nie ochronią przed utratą pieniędzy, kiedy jej właściciel nie przestrzega podstawowych zasad bezpieczeństwa np. zostawiając kartę w widocznym i dostępnym miejscu. Wśród rozwiązań wpływających na bezpieczeństwo płatności zbliżeniowych wymienić można:
- Zastosowanie chipa, który aktywuje się wyłącznie na sygnał z terminala płatniczego w trakcie wykonywania płatności. Dzięki temu jest mała szansa na dokonanie przypadkowej transakcji kartą.
- Przekazywane dane podlegają szyfrowaniu oraz chronione są przez klucze jednorazowe transakcji.
- Aktywacja płatności wymaga na zbliżenia karty lub urządzenia z funkcją płatniczą do terminala na odległość kilku centymetrów.
- Zdalne odczytanie danych zapisanych na karcie nie jest niemal możliwe.
- Autoryzację płatności dokonanej smartfonem za pomocą odcisku palca lub skanu twarzy, co niweluje ryzyko podpatrzenia kodu PIN.
Przy okazji warto wspomnieć, że transakcje zbliżeniowe są bardziej higieniczne, niż tradycyjne płatności kartą. Zdecydowanie rzadziej dochodzi tutaj do konieczności wpisania kodu PIN lub dotykania terminala w celu umieszczenia w nim karty. Płatności gotówkowe to już zupełnie inna liga w kwestii zachowania higieny. Mając na uwadze pandemię COVID-19, ocena bezpieczeństwa płatności zbliżeniowych w takim ujęciu nabiera szczególnego znaczenia.
Źródło:
- https://www.nbp.pl/systemplatniczy/karty/q_03_2022.pdf
Warto wiedzieć
- Karty zbliżeniowe pozwalają również na tradycyjne płatności bezgotówkowe polegające na wsunięciu karty do szczeliny terminala i potwierdzenia transakcji kodem PIN.
- Podczas realizacji transakcji zbliżeniowej sygnał z terminala płatniczego wysyłany jest tylko w momencie dokonywania konkretnej płatności.
- Banki wydające karty zbliżeniowe powinny umożliwić ich posiadaczom wyłączenie funkcji zbliżeniowej oraz poinformować klientów o takiej możliwości.
- Aby zwiększyć bezpieczeństwo transakcji zbliżeniowych po przyjęciu płatności, czytnik w terminalu wyłącza się.
- Realizując płatność zbliżeniową kartą pieniądze pobierane są z konta osobistego lub z rachunku karty kredytowej.
FAQ – najczęściej zadawane pytania
Na czym polegają płatności zbliżeniowe?
Płatności zbliżeniowe polegają na szybkiej realizacji transakcji bez konieczności wsuwania karty płatniczej do szczeliny terminala. Operacja realizowana jest na podstawie bezprzewodowego przepływu danych pomiędzy chipem zbliżeniowym a czytnikiem terminala POS.
Jak zapłacić zbliżeniowo?
Aby płacić zbliżeniowo trzeba posiadać kartę płatniczą z taką funkcją i dokonać płatności w terminalu płatniczym obsługującym tego typu transakcję. Możliwa jest również płatność zbliżeniowa bez konieczności posiadania karty dzięki usłudze zbliżeniowej BLIK.
Jak sprawdzić, czy karta jest zbliżeniowa?
Karty płatnicze z funkcją płatności zbliżeniowych najczęściej posiadają charakterystyczny symbol rozchodzących się fal. Może też pojawić się opis „Visa payWave” lub „Mastercard PayPass”.
Do jakiej kwoty można płacić bez podawania PIN-u?
Dokonując płatności zbliżeniowych do 100 zł nie ma konieczności ich autoryzacji kodem PIN. Dotyczy to zarówno kart Visa, jak i Mastercard. Dla zwiększenia bezpieczeństwa losowe płatności poniżej 100 zł również wymagają potwierdzenia PIN-em. Dla płatności zbliżeniowych w innych walutach mogą obowiązywać inne limity.
Jak sprawdzić, czy telefon ma NFC?
Technologię NFC posiada większość nowoczesnych smarfonów. Często jest ona jednak wyłączona, aby niepotrzebnie nie zużywać energii. Przed zakupem telefonu warto sprawdzić dokładnie jego specyfikację lub zapytać sprzedawcę. W posiadanym już smartfonie technologię NFC można najczęściej sprawdzić i aktywować w ustawieniach urządzenia.
Gdzie można płacić zbliżeniowo?
Możesz płacić zbliżeniowo w punktach usługowo-handlowych oferujących możliwości dokonania transakcji tego typu. Często na drzwiach, przy kasach i na samych terminalach płatniczych znajdują się symbole informujące o takim sposobie przyjmowania płatności.
Jakie są zalety płatności zbliżeniowych?
Dzięki funkcji zbliżeniowej transakcje są szybkie, wygodne i bezpieczne. Do 100 zł nie jest konieczna autoryzacja kodem PIN, co ogranicza ryzyko przechwycenia go przez osoby trzecie. Płatności zbliżeniowych można dokonywać także za pomocą np. smartfonu. W takiej sytuacji autoryzacji można dokonać odciskiem palca lub za pomocą skanu twarzy.
