Bank udzielając kredytu stosuje różne procedury mające na celu ograniczenie ryzyka nieterminowej spłaty zobowiązań przez swoich klientów. Sprawdzamy czym jest ryzyko kredytowe i co wpływa na jego obniżenie, a tym samym zwiększa szansę na uzyskanie finansowania.
- Co to jest ryzyko kredytowe?
- Jakie są rodzaje ryzyka kredytowego?
- Jak wygląda zarządzanie ryzykiem kredytowym w banku?
- Jakie czynniki mają wpływ na ryzyko kredytowe?
- Jak przebiega ocena ryzyka kredytowego?
- W jaki sposób ograniczyć ryzyko kredytowe?
- Jak banki zmniejszają ryzyko kredytowe?
- Czy ryzyko kredytowe występuje też w firmach pożyczkowych?
- Warto wiedzieć:
Sposób oceny ryzyka kredytowego opiera się o wiele czynników, również tych zewnętrznych, niezależnych od kredytobiorcy. Przykładem może być pandemia koronawirusa, która była nie tylko zagrożeniem dla zdrowia i życia ludzi, ale również stanowiła określone ryzyko dla gospodarki, w tym działalności instytucji finansowych. Wybuch pandemii musiał zostać również uwzględniony w warunkach oceny ryzyka kredytowego przez banki. Z jednej strony wiązało się to z tworzeniem większej liczby odpisów na oczekiwane w przyszłości straty, a z drugiej z zaostrzeniem kryteriów udzielania kredytów zarówno tych przeznaczonych dla biznesu, jak i gospodarstw domowych. Jak wygląda zarządzanie ryzykiem kredytowym w mniej szokujących warunkach?
Co to jest ryzyko kredytowe?
Ryzyko kredytowe można zdefiniować jako ryzyko nieoczekiwanego niewywiązania się drugiej strony umowy ze zobowiązania lub pogorszenia się jej zdolności kredytowej, co może zagrażać wykonaniu tego zobowiązania.
W praktyce oznacza to istnienie ryzyka, że z kredytobiorca np. z powodu błędnej oceny jego zdolności kredytowej przez bank lub po prostu z powodu pogorszenia swojej sytuacji finansowej może spóźniać się z zapłatą rat kredytowych albo całkowicie zaprzestać spłacać zobowiązanie. Efektem tego są realne straty finansowe banku związane z nieuregulowaniem zobowiązań. Ryzyko kredytowe dotyczy każdego rodzaju kredytów: gotówkowych i hipotecznych.
Jakie są rodzaje ryzyka kredytowego?
Z działalnością kredytową banku wiąże się istnienie wielu ryzyk. Nie tylko tego związanego z możliwą niewypłacalnością kredytobiorcy, ale też to bezpośrednio związane z samą działalnością instytucji finansowej w określonych warunkach rynkowych.
Komisja Nadzoru Finansowego wskazuje następujące ryzyka związane z działalnością banków:
Ryzyko rynkowe – związane m.in. z wahaniami kursów walut, cen towarów, stóp procentowych czy cen instrumentów, które mogą powodować ryzyko utraty wartości aktywów, wzrostu zobowiązań czy negatywnych zmian wyników finansowych banku.
Ryzyko płynności – oznaczające niebezpieczeństwo niewywiązywania się ze swoich zobowiązań w związku z nieodpowiednim dopasowaniem przepływów pieniężnych. Powodem takiej sytuacji mogą być m.in.
- ograniczenia związane z transferem środków finansowych (ryzyko rozliczenia),
- brak odpowiedniej dywersyfikacji a tym samym uzależnienie się od jednego podmiotu lub podmiotów powiązanych (ryzyko koncentracji),
- ryzyko związane z rozbieżnością w czasie i wysokości przepływów finansowych wynikających z zapadalności aktywów i wymagalności zobowiązań (ryzyko niedopasowania aktywów i pasywów),
- ryzyko związane z prawem kontrahenta do zmiany wysokości i terminów przepływów pieniężnych (ryzyko opcji).
Ryzyko operacyjne – związane z nieprawidłowym działaniem ludzi, procesów, systemów czy wpływem czynników zewnętrznych. Można tu wskazać:
- ryzyko technologiczne i techniczne,
- ryzyko outsourcingu – dot. możliwego negatywnego wpływu podmiotu zewnętrznego m.in. na ciągłość i jakość funkcjonowania banku,
- ryzyko nadużyć / defraudacji,
- ryzyko prania brudnych pieniędzy,
- ryzyko bezpieczeństwa – w związku z zapewnieniem niedostatecznej ochrony zasobów podmiotu czy zgromadzonych informacji,
- ryzyko zdarzeń zewnętrznych.
Ryzyko biznesowe – związane z brakiem osiągnięcia założonych celów ekonomicznych z uwagi np. na złą strategię, niekorzystny wpływ zmian warunków ekonomiczno – finansowych, zmian rynkowych i innych.
Wyróżnia się także:
- ryzyko kapitałowe,
- ryzyko zarządzania.
Jak wygląda zarządzanie ryzykiem kredytowym w banku?
Szczegółowe zasady zarządzania ryzykiem kredytowym mogą różnić się w poszczególnych bankach. Instytucje finansowe opracowują i wdrażają własne procedury i strategie związane zarówno z oceną zdolności kredytowej klientów, jak i zarządzaniem ryzykiem ekspozycji kredytowych, z uwzględnieniem obowiązujących przepisów i rekomendacji w tym zakresie.
Jakie czynniki mają wpływ na ryzyko kredytowe?
Do oceny ryzyka kredytowego brane są pod uwagę różne czynniki m.in:
- wiek kredytobiorcy,
- wysokość osiąganych dochodów,
- źródło dochodów,
- rodzaj zatrudnienia,
- wysokość stałych wydatków,
- liczba osób na utrzymaniu,
- posiadane nieruchomości lub inny majątek,
- możliwość dodatkowego zabezpieczenia spłaty kredytu np. ubezpieczenie spłaty zobowiązania,
- posiadanie innych zobowiązań,
- terminowość spłaty dotychczasowych zobowiązań.
Jak przebiega ocena ryzyka kredytowego?
Bank w momencie złożenia wniosku o kredyt dokonuje oceny ryzyka związanego z udzieleniem finansowania czyli szacuje czy klient posiadając określone dochody będzie w stanie spłacić terminowo zaciągnięte zobowiązanie finansowe wraz z odsetkami i innymi kosztami.
Badanie oceny zdolności kredytowej i ryzyka kredytowego jest prowadzone zarówno na podstawie informacji i dokumentów dostarczonych przez wnioskodawcę, jak i w oparciu o dane Biura Informacji Kredytowej czy bazy dłużników.
W jaki sposób ograniczyć ryzyko kredytowe?
Ograniczenie ryzyka kredytowego może obejmować takie działania jak:
- przeprowadzanie oceny zdolności kredytowej klienta przed zawarciem umowy kredytowej, jak i jej monitoring w czasie trwania spłaty kredytu,
- wprowadzenie maksymalnej kwoty kredytu, jaka może być udzielona w ramach jednej umowy,
- wprowadzenie maksymalnego okresu spłaty zobowiązania,
- wymagania w zakresie określonych zabezpieczeń spłaty zobowiązania
- określenie konsekwencji opóźnień w spłacie zobowiązania: naliczanie odsetek karnych, windykacja, egzekucja komornicza, rozwiązanie umowy kredytowej.
Jak banki zmniejszają ryzyko kredytowe?
Żaden bank nie jest w stanie ograniczyć ryzyka kredytowego do zera. Jednak przy zastosowaniu odpowiednich narzędzi i metod może je zmniejszyć. Procedury związane z oceną i ograniczaniem ryzyka mogą różnić się w poszczególnych bankach, ale zwykle obejmują takie elementy jak:
- obowiązek przeprowadzenia rzetelnej i kompleksowej oceny zdolności kredytowej klienta przed udzieleniem kredytu,
- sprawdzanie dotychczasowej historii kredytowej klienta w BIK,
- wskazanie jakie dochody mogą być uwzględnione przy ocenie zdolności kredytowej – np. pochodzące z umowy o pracę, umów cywilnoprawnych, emerytury, renty, działalności gospodarczej, ale np. z dodatkowym warunkiem obecności firmy na rynku przez co najmniej 12 miesięcy,
- w zakresie kredytów hipotecznych brak możliwości finansowania inwestycji obejmującej 100% wartości nieruchomości i wprowadzenie określonych wymogów w zakresie wkładu własnego,
- w przypadku pożyczki hipotecznej wysokość finansowania ograniczona jest wartością nieruchomości stanowiącej zabezpieczenie spłaty – może to być kwota, która nie przekracza najczęściej 50 – 60% wartości nieruchomości,
- w zakresie kredytu hipotecznego rekomendacja do udzielenia zobowiązania na okres nie przekraczający 25 lat, a w każdym przypadku nie dłuższy niż 35 lat,
- określenie jakiego rodzaju dokumenty finansowe potrzebne do uzyskania kredytu są akceptowane przez bank,
Czy ryzyko kredytowe występuje też w firmach pożyczkowych?
Ryzyko nieterminowej spłaty zobowiązania dotyczy nie tylko banków, ale również firm pożyczkowych. Przepisy ustawy o kredycie konsumenckim, które również dotyczą działalności pożyczkowych firm pozabankowych, wyraźnie wskazują, że kredytodawca przed zawarciem umowy o kredyt konsumencki jest zobowiązany do dokonania oceny zdolności kredytowej konsumenta.
Ocena to powinna opierać się na podstawie danych uzyskanych od klienta lub na podstawie informacji pozyskanych z odpowiednich baz danych lub zbiorów danych kredytodawcy. Choć procedura związana z udzieleniem pożyczki przez firmę pożyczkową wydaje się uproszczona w stosunku do tej stosowanej przez banki, to jednak w każdym przypadku obejmuje badanie zdolności kredytowej klienta, w tym także sprawdzenie czy dana osoba nie została wpisana do baz dłużników.
Źródła:
- https://www.knf.gov.pl/knf/pl/komponenty/img/banki_mapa_ryzyk_25314.pdf
- https://depot.ceon.pl/bitstream/handle/123456789/12534/wieloplaszczynowy%20system%20kontroli-rozdzial3.pdf?sequence=2&isAllowed=y
Warto wiedzieć:
- Ryzyko kredytowe dotyczy nie tylko banków, ale również firm pozabankowych.
- Ocena zdolności kredytowej przed podpisaniem umowy jest jednym z elementów szacowania ryzyka kredytowego.
- Każdy bank określa własne procedury w zakresie zarządzania ryzykiem z poszanowaniem obowiązujących w tym zakresie przepisów.
- Ocena ryzyka kredytowego obejmuje badanie informacji i dokumentów przekazanych przez osobę wnioskującą o kredyt, jak i sprawdzenie dotychczasowej historii kredytowej klienta w oparciu o BIK czy bazy dłużników.
- Zmniejszenie ryzyka kredytowego może wiązać się z zaostrzeniem warunków udzielenia finansowania, w tym wyższe wymagania w zakresie zdolności kredytowej, podwyższenie marży, obniżenie maksymalnej kwoty kredytu.
FAQ - najczęściej zadawane pytania
Czy bank zawsze bada zdolność kredytową osoby wnioskującej o kredyt?
Tak. Taki obowiązek wynika wprost z przepisów, jak i z wewnętrznych procedur banku.
Dlaczego banki rekomendują udzielenie kredytów hipotecznych na okres 25 lat a w każdym przypadku do 35 lat?
Długi okres kredytowania wiąże się m.in. z ryzykiem pogorszenia warunków finansowych kredytobiorcy, w szczególności osoby, która kończy swoją karierę zawodową i przechodzi na emeryturę. W związku z tym banki wprowadzają zarówno maksymalne okresy kredytowania, jak i ograniczają wiek kredytobiorcy w momencie spłaty ostatniej raty kredytu.
Czy można liczyć na pożyczkę w firmie pozabankowej przy zadłużeniu w banku lub innej firmie pożyczkowej?
Pozabankowe firmy pożyczkowe również mają obowiązek badania zdolności kredytowej swoich klientów. Choć zobowiązania w innych firmach czy bankach nie muszą być przeszkodą w otrzymaniu pożyczki, to jednak mogą wpłynąć na jej wysokość. Jednak jeśli wnioskodawca został już wpisany do baz dłużników w związku z nieterminowym regulowaniem zobowiązań, może liczyć się z odmową udzielenia kolejnej pożyczki.
Jak firmy pożyczkowe badają zdolność kredytową klientów?
Pożyczka pozabankowa to bardzo często zobowiązanie o niewielkiej wartości z krótkim okresem spłaty, dlatego może wiązać się z mniejszą liczbą formalności. Jednak nawet w przypadku minimalnej kwoty zobowiązania pożyczkodawcy oceniają zdolność kredytową wnioskodawcy i szacują ryzyko nieterminowej spłaty korzystając przy tym z takich narzędzi jak Kontomatik czy usługa Instantor, pozwalających na sprawdzenie m.in. przepływów pieniężnych na rachunku bankowym. Sprawdzają również bazy zawierające dane o kredytobiorcach.
Czy zdolność kredytowa zależy tylko od wysokości zarobków?
Na badanie zdolności kredytowej składa się wiele elementów. Wysokość zarobków jest tylko jednym z nich. Bank weźmie pod uwagę również m.in. dotychczasową historię kredytową, wysokość stałych wydatków, posiadanie innych zobowiązań czy rodzaj zatrudnienia wnioskodawcy.
Bardzo ciekawy artykuł, ja z tej tematyki polecam studia na WSKZ – analityk finansowy ryzyka kredytowego, naprawdę ogrom wiedzy i wszystko w formie online. Można robić w weekendy albo po pracy, super opcja. Materiały też bardzo fajne, prezentacje lub filmy, wszystko przejrzyste, więc można łarwo wiedzę uporządkować 😉