Weksel jest rodzajem papieru wartościowego, stosowanym np. jako zabezpieczenie rozmaitych umów czy transakcji handlowych. Jedną z jego odmian jest dość kontrowersyjny weksel in blanco. Czym się charakteryzuje i jak działa? Czy jest bezpieczny? Sprawdź!
- Czym jest weksel?
- Czym jest weksel in blanco?
- Gdzie wykorzystuje się weksle in blanco?
- Co powinno znaleźć się w wekslu? Niezbędne elementy weksla in blanco
- Deklaracja wekslowa – co to takiego?
- Ryzyko związane z wystawianiem weksli – czym jest „puszczenie weksla w obieg”?
- Czy można się bronić przed zarzutami nabywcy weksla?
- Jak możesz zminimalizować swoje ryzyko jako wystawca weksla in blanco?
- Co warto wiedzieć?
Chociaż weksel in blanco jest wykorzystywany coraz rzadziej, ale tego typu papiery wartościowe wciąż znajdują się w obiegu. Prawo pozwala na ich stosowanie m.in. w roli zabezpieczenia kredytu czy pożyczki. Zastanawiasz się nad podpisaniem weksla in blanco? Sprawdź koniecznie, jak to działa i jakie ryzyko może wiązać się z takim posunięciem.
Czym jest weksel?
Weksel to papier wartościowy zawierający zobowiązanie jednej ze stron do zapłacenia wskazanej kwoty pieniężnej stronie przeciwnej. Istnieją różne rodzaje weksli – np. sola (inaczej własny), w którym sam wystawca weksla zobowiązuje się do zapłaty. Popularniejszy jest jednak weksel trasowany (ciągniony), w którym dłużnikiem ma zostać osoba przyjmująca dokument i wymieniona w jego treści.
Co mówi prawo?
Czym jest weksel in blanco?
Szczególnym rodzajem weksla jest weksel in blanco. Różni się on od standardowego tym, że część danych nie jest uzupełniona w chwili wystawienia. Niezbędne elementy weksla in blanco to przede wszystkim: podpisy wystawcy, trasata (osoby odpowiedzialnej za zapłatę w przypadku weksla trasowanego) oraz ewentualnych poręczycieli. Może w nim jednak brakować np.:
- wysokości należnej kwoty,
- danych adresata,
- daty,
- czy miejsca płatności.
Najczęściej stosowane jest to pierwsze rozwiązanie i puste pozostaje miejsce na tzw. sumę wekslową.
Jeśli adresat weksla, czyli wierzyciel, zdecyduje się na jego użycie (np. gdy dłużnik nie spełni warunków umowy), to samodzielnie uzupełnia brakujące informacje, a następnie na podstawie takiego dokumentu wszczyna postępowanie sądowe oraz egzekucyjne.
Gdzie wykorzystuje się weksle in blanco?
Weksel in blanco stosuje się przede wszystkim w celu zabezpieczenia wierzytelności. Może być wykorzystywany przy zaciąganiu kredytów i pożyczek, ale także jako zabezpieczenie wykonania umowy.
Weksel in blanco stanowi korzystny sposób na zabezpieczenie interesów wierzyciela. Jeśli np. zatrudniona firma nie wywiąże się z umowy albo znajomy nie zwróci pożyczonych pieniędzy, weksel in blanco ułatwi Ci odzyskanie należności na drodze sądowej. Z punktu widzenia dłużnika stanowi on jednak spore ryzyko. Jeśli bowiem podpiszesz weksel in blanco, który dostanie się w niepowołane ręce, możesz zostać zmuszony do zapłaty nieistniejących długów.
Co powinno znaleźć się w wekslu? Niezbędne elementy weksla in blanco
Aby weksel był ważny, musi spełniać określone warunki. Po pierwsze, trzeba go sporządzić na piśmie, a w tekście powinno być zawarte słowo „weksel”. Ponadto każdy weksel in blanco powinien uwzględniać:
- podpis wystawcy zawierający co najmniej nazwisko (nie musi być czytelny),
- data wystawienia weksla,
- klauzulę „nie na zlecenie”, która oznacza, że weksla nie można w sposób niekontrolowany przenosić na osobę trzecią.
W tradycyjnym wekslu konieczne będzie wskazanie także sumy wekslowej oraz terminu i miejsca płatności, ale w wekslu in blanco uzupełnia się te dane dopiero przy dochodzeniu należności z weksla.
Warto wiedzieć! Sporządzenie weksla nie wymaga obecności notariusza ani stosowania żadnych konkretnych formularzy czy ścisłego stosowanie się do wzorów.
Deklaracja wekslowa – co to takiego?
Jeśli zamierzasz podpisać weksel in blanco, upewnij się, że będzie do niego dołączona deklaracja wekslowa. Pomoże Ci to ochronić się przed nieuczciwością wierzycieli i np. wpisaniem zawyżonej kwoty na wekslu, a następnie domaganiem się jej spłaty.
Deklaracja wekslowa jest dokumentem precyzującym, w jaki sposób i w jakich okolicznościach weksel może zostać uzupełniony. W szczególności należy w niej określić, które brakujące elementy weksla mogą zostać do niego później dopisane.
Ryzyko związane z wystawianiem weksli – czym jest „puszczenie weksla w obieg”?
Weksle mają to do siebie, że uprawniony do otrzymania zapłaty może przenieść przysługujące mu z weksla prawa na inną osobę. Taka procedura jest znana jako „puszczenie weksla w obieg” lub „indosowanie weksla”.
Indos można przeprowadzić bardzo prosto. Jeśli jesteś wierzycielem, wystarczy, że:
- umieścisz na odwrocie adnotację „ustępuję na zlecenie” wraz z imieniem i nazwiskiem osoby, na którą chcesz przenieść prawa z weksla oraz odręcznym podpisem;
- wręczysz weksel nowemu wierzycielowi.
Uwaga!
Czy można się bronić przed zarzutami nabywcy weksla?
W przypadku roszczeń pierwotnego wierzyciela można się bronić, np. pokazując dowody na wykonanie umowy, którą zabezpieczał weksel in blanco, albo podnosząc zarzuty dotyczące zawyżonej kwoty na wekslu. Jednak przy przeniesieniu wierzytelności jest to znacznie trudniejsze.
Co mówi prawo?
Osoby, przeciw którym dochodzi się praw z wekslu, nie mogą wobec posiadacza zasłaniać się zarzutami, opartymi na swych stosunkach osobistych z wystawcą lub z posiadaczami poprzednimi, chyba że posiadacz, nabywając weksel, działał świadomie na szkodę dłużnika.
Oznacza to, że unikniesz zapłaty wtedy, gdy udowodnisz, że nowy wierzyciel nabywając weksel, działał świadomie na szkodę dłużnika. Jest to jednak trudne, a często wręcz niemożliwe.
Przykład:
Pani Ewa zobowiązała się namalować dla swojego sąsiada, pana Romana, portret. Pobrała przy tym opłatę z góry. Jako zabezpieczenie wykonania umowy wystawiła weksel in blanco. Portret został namalowany i dostarczony w ustalonym terminie. Pan Roman po pewnym czasie popadł jednak w duże długi i postanowił podreperować swój budżet, przenosząc prawa z weksla na swojego kolegę, pana Edwarda. Uzupełnił go wcześniej na kwotę 10 000 zł.
Teraz pan Edward wzywa panią Ewę do zapłaty i skierował sprawę do sądu. Pani Ewa musiałaby teraz udowodnić, że pan Edward świadomie działał na jej szkodę, nabywając weksel (to znaczy wiedział, że umowa została wykonana i kupił weksel po to, żeby wyłudzić od pani Ewy pieniądze). Jest to jednak bardzo trudne, dlatego panią Ewę najpewniej czeka długa batalia sądowa, a być może także konieczność zapłaty fikcyjnego długu.
Jak możesz zminimalizować swoje ryzyko jako wystawca weksla in blanco?
Nie da się zaprzeczyć, że zabezpieczenie jakiegokolwiek zobowiązania wekslem in blanco jest ryzykowne. Jeśli wierzyciel nie jest uczciwy, może sprowadzić na Ciebie duże kłopoty, np. domagając się zapłaty, gdy nie jest to uzasadnione. Możesz jednak podjąć pewne kroki, które pomogą zmniejszyć ryzyko. Jakie?
- Zablokuj możliwość “puszczenia weksla w obieg” – umieszczając w nim klauzulę „nie na zlecenie”. Wystarczy napisać „zapłacę za ten weksel na rzecz, ale nie na zlecenie Jana Kowalskiego”.
- Wypełnij jak najwięcej elementów weksla in blanco – im więcej elementów jest uzupełnionych, tym mniej miejsca do manipulacji i nadużyć. Zadbaj o to, żeby znalazło się na nim nazwisko osoby (lub nazwa podmiotu), która może żądać zapłaty, data wystawienia, a także jak najwięcej pozostałych danych.
- Zażądaj, żeby pod deklaracją wekslową podpisały się obie strony – przy podpisywaniu weksla in blanco koniecznie należy sporządzić także deklarację wekslową. Powinien się na niej podpisać nie tylko wystawca weksla, ale również wierzyciel. Potwierdza to, że obie strony zaakceptowały opisane w deklaracji warunki.
- Poza oświadczeniem, w którym dłużnik deklaruje oddanie weksla wierzycielowi, zawrzyj w deklaracji wekslowej także zobowiązanie wierzyciela do oddania weksla dłużnikowi natychmiast po spłacie zobowiązania lub wykonaniu umowy. Dzięki temu zabezpieczysz się przed bezpodstawnymi roszczeniami.
- Zachowaj swój egzemplarz deklaracji wekslowej – upewnij się, że deklaracja wekslowa jest sporządzana w dwóch egzemplarzach i zachowaj jeden z nich dla siebie. W przeciwnym razie w starciu z nieuczciwym wierzycielem może Ci być trudno udowodnić, że taka deklaracja w ogóle powstała.
- Adnotację o deklaracji wekslowej zawrzyj także na wekslu in blanco – potwierdzi to, że dany weksel jest związany z konkretną deklaracją. Ponownie zmniejsza to ryzyko podważenia istnienia deklaracji wekslowej.
Wypowiedź eksperta
Izabela Stachura, RedaktorJeśli nie ma innego wyjścia, powyższe wskazówki pomogą Ci uchronić się przed nieuczciwymi praktykami ze strony wierzycieli.
Źródło:
- https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/prawo-wekslowe-16778232
Co warto wiedzieć?
- Weksel in blanco to rodzaj papieru wartościowego, który służy do zabezpieczenia zobowiązania pieniężnego lub też wykonania umowy. Charakteryzuje się brakiem niektórych informacji (jak np. kwota zobowiązania), które uzupełnia się dopiero w przypadku dochodzenia należności z weksla.
- Każdemu wekslowi in blanco powinna towarzyszyć deklaracja wekslowa. Jest to osobny dokument (nie może być częścią weksla), który określa, w jaki sposób i w jakich okolicznościach weksel może zostać uzupełniony.
- Weksel in blanco jest ryzykowny dla wystawcy (dłużnika) ze względu na duże ryzyko nadużyć. Wierzyciel może np. wpisać na wekslu zawyżoną kwotę i domagać się jej spłaty albo sprzedać weksel osobie trzeciej.
- Przed sprzedażą weksla in blanco pomoże się uchronić klauzula „nie na zlecenie” umieszczona w jego treści.
- Przed nadużyciami pomogą Ci się obronić m.in. podpisy każdej ze stron na wekslu i deklaracji wekslowej, uzupełnienie jak największej ilości informacji, dodanie w wekslu adnotacji o deklaracji czy pisemne zobowiązanie wierzyciela do oddania weksla dłużnikowi natychmiast po spłacie zobowiązania lub wykonaniu umowy.
FAQ – najczęściej zadawane pytania
Po co jest weksel in blanco?
Weksel in blanco pozwala na zabezpieczenie interesów wierzyciela na wypadek niespłacenia długu lub niewykonania umowy. Na jego podstawie można wezwać wystawcę weksla do zapłaty.
Kiedy można uzupełnić weksel in blanco?
Weksel in blanco wystawiany jest bez pewnych danych – najczęściej pomija się na nim kwotę zobowiązania. Powinno się ją uzupełnić dopiero przy dochodzeniu należności z weksla.
Czy pożyczki pod weksel in blanco są bezpieczne?
Jeśli pożyczkodawca wymaga od Ciebie wystawienia weksla in blanco, dobrze się zastanów. Tego typu zabezpieczenie może bowiem stwarzać duże ryzyko dla dłużnika. Jeśli to możliwe, lepiej zastosuj inną metodę zabezpieczenia pożyczki.
Czy można przenieść prawa z weksla na inną osobę?
Tak, nazywa się to indosowaniem weksla. Wówczas dochodzi do zmiany wierzyciela. Da się jednak również zapobiec przeniesieniu praw z weksla, umieszczając w jego treści klauzulę „nie na zlecenie”.
