Intercyza małżeńska (tzw. umowa majątkowa małżeńska), jest dokumentem, który coraz częściej występuje w naszym społeczeństwie. W dzisiejszej publikacji przybliżymy charakterystykę przedmiotowego zagadnienia, wskażemy skutki podpisania intercyzy małżeńskiej oraz postaramy się określić jakie są koszty sporządzenia intercyzy. Intercyza ustanawiająca rozdzielność majątkową jest w Polsce coraz powszechniejszym dokumentem, na którego podpisanie decyduje się coraz więcej par.
- Czym jest intercyza małżeńska?
- Jakie są rodzaje intercyzy?
- Jakie są skutki wynikające z podpisania intercyzy małżeńskiej?
- Czym różni się intercyza od rozdzielności majątkowej?
- Czy podpisanie intercyzy po ślubie jest możliwe?
- Ile kosztuje podpisanie intercyzy po ślubie?
- Czy intercyza chroni przed długami małżonka?
- Czy warto zawrzeć intercyzę?
- Warto wiedzieć
Na samym początku należy wyjaśnić, że co do zasady, aby podpisać umowę majątkową małżeńską wymagana jest zgoda obojga małżonków. Istnieje możliwość zawarcia intercyzy przymusowej, jednakże jest to odrębny od standardowego tryb, który również zostanie opisany w dalszej części publikacji.
Czym jest intercyza małżeńska?
Tytułem wstępu należy wyjaśnić czym jest intercyza małżeńska. W dużym uproszczeniu możemy wskazać, że jest to umowa majątkowa małżeńska, która reguluje relacje majątkowe pomiędzy małżonkami. Intercyza małżeńska może dotyczyć różnych obszarów, nie tylko tych, które są związane z rozdziałem majątku obojga małżonków. Co do zasady zawarcie małżeństwa wiąże się z powstaniem wspólności ustawowej.
Intercyzę można zawrzeć zarówno przed zawarciem małżeństwa oraz bezpośrednio po zawarciu małżeństwa.
Warto jest również wskazać, że intercyza małżeńska powinna zostać sporządzona przed notariuszem. Jeżeli chodzi o moment jej podpisania to wyjaśnić należy, że może zostać zawarta zarówno przed ślubem oraz w trakcie trwania małżeństwa.
Zgodnie z art. 47 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. 2020 r. poz. 1359) – dalej: „k.r.o.” – małżonkowie mogą przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego wspólność ustawową rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków (umowa majątkowa). Umowa taka może poprzedzać zawarcie małżeństwa.
Zgodnie z art. 47 § 2 k.r.o. – umowa majątkowa małżeńska może być zmieniona albo rozwiązana. W razie jej rozwiązania w czasie trwania małżeństwa, powstaje między małżonkami wspólność ustawowa, chyba że strony postanowiły inaczej.
Warto jest również wskazać, że małżonek może powoływać się względem innych osób na umowę majątkową małżeńską, gdy jej zawarcie oraz rodzaj były tym osobom wiadome. To istotny element, który wynika bezpośrednio z obowiązujących przepisów k.r.o.
W przypadku umowy majątkowej małżeńskiej niezbędne jest zawarcie jej w formie aktu notarialnego.
Niezwykle precyzyjnie wyjaśnił to zagadnienie skład orzekający w jednym z aktualnych wyroków – ustrój rozdzielności majątkowej cechuje to, że z chwilą jego ustanowienia każde z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i majątek nabyty później, a nadto każde z małżonków zarządza samodzielnie swoim majątkiem.
Wynika stąd, że w ustroju rozdzielności majątkowej nie występuje majątek wspólny, a jedynie dwa odrębne od siebie w sensie prawnym majątki osobiste małżonków. Ustrój ten z założenia wyłącza więc ze wspólności małżeńskiej wspólność majątkową. W sytuacji jednak, gdy ustrój rozdzielności majątkowej zastępuje obowiązującą dotychczas małżonków wspólność umowną, ich dotychczasowy majątek wspólny przekształca się z chwilą ustanowienia rozdzielności majątkowej we współwłasność ułamkową.
Dokonany następnie podział „majątku wspólnego” stanowi zatem w rzeczywistości czynność wyjścia z tej współwłasności – tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 18 maja 2018 r., sygn. akt: I ACa 552/17.
W dalszej części publikacji skupimy się na przedstawieniu rodzajów intercyz małżeńskich.
Jakie są rodzaje intercyzy?
W tym miejscu należy wyjaśnić, że intercyza może przybrać różne formy, do których zaliczamy:
- Umowę rozszerzającą wspólność ustawową;
- Umowę ograniczającą wspólność ustawową (tzw. umowa ograniczająca wspólność majątkową);
- Umowę wprowadzającą rozdzielność majątkową;
- Umowę wprowadzającą rozdzielność z wyrównaniem dorobków małżonków (tzw. wyrównanie dorobków). Warto w tym miejscu wyjaśnić, że jest to szczególna forma rozdzielności majątkowej, w myśl której małżonek będący w gorszej sytuacji finansowej może w chwili zakończenia ustroju rozdzielności majątkowej żądać od tego drugiego małżonka wyrównania dorobku (współmałżonek ma prawo żądać wyrównania dorobków).
Powyższe wyliczenia wynikają wprost z regulacji art. 47 § 1 k.r.o.
Istnieją również innego rodzaju intercyzy małżeńskiej ze względu na charakter ich zawarcia. Zaliczamy do nich:
- Umowa majątkowa małżeńska dobrowolna;
- Umowa majątkowa małżeńska przymusowa (z ważnych powodów, o których szerzej w dalszej części publikacji).
„Stosownie do art. 52 § 1 k.r.o. z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać zniesienia wspólności ustawowej przez sąd. Wspólność ta ustaje wówczas z dniem oznaczonym w wyroku, który ją znosi (art. 52 § 2 k.r.o.). Z chwilą ustania wspólności powstaje między małżonkami rozdzielność majątkowa (art. 54 k.r.o.)” – tak uchwała Sądu Najwyższego z dnia 30 maja 1996 r., sygn. akt: III CZP 54/96.
Analizując zagadnienie związane z przymusową rozdzielnością majątkową należy wskazać, że „w orzecznictwie także najogólniej wskazuje się, że ważne powody występują, gdy istniejąca sytuacja prowadzi do naruszenia lub poważnego zagrożenia interesów majątkowych jednego z małżonków, a z reguły także dobra rodziny, jak również wówczas, gdy nieporozumienia między małżonkami uniemożliwiają lub znacznie utrudniają zarząd majątkiem wspólnym” – tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2000 r., sygn. akt: II CKN 401/2000.
Dodatkowo warto jest wyjaśnić, że „przez ważne powody, dające podstawę do zniesienia tej wspólności, przyjęło się rozumieć wytworzenie się takiej sytuacji, która w konkretnych okolicznościach faktycznych wywołuje stan pociągający za sobą naruszenie lub poważne zagrożenie interesu majątkowego jednego z małżonków i z reguły także dobra rodziny” – tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2003 r., sygn. akt: IV CKN 1710/00.
Warto jest doprecyzować w tym miejscu, że przesłanką do uznania za ważny powód może być uzależnienia od np. alkoholu, narkotyków, hazardu, skłonności do podejmowania ryzykownych i nieroztropnych decyzji finansowych, przemoc etc. Przesłanką taką jednak nie będzie sytuacja, na którą drugi małżonek nie miał wpływu np. jest to choroba (wywołanie rozstroju zdrowia).
Skuteczność umownej rozdzielności majątkowej względem osób trzecich zależy od spełnienia przesłanek z art. 47 § 2 kro. Małżonkowie mogą więc powoływać się względem osób trzecich na wyłączenie wspólności tylko wtedy, gdy zawarcie przez nich umowy majątkowej oraz jej rodzaj były tym osobom wiadome. W przeciwnym razie wobec osób trzecich przyjmować należy taki stan stosunków majątkowych, jaki obowiązywałby w ramach ustawowego ustroju majątkowego, czyli – wspólności ustawowej – tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 29 listopada 2007 r., sygn. akt: VI ACa 949/07.
Jakie są skutki wynikające z podpisania intercyzy małżeńskiej?
Głównym skutkiem podpisania intercyzy małżeńskiej jest powstanie dwóch odrębnych majątków, które będą od tej pory zarządzane wyłącznie przez daną osobę (danego małżonka). Wyjaśniając należy wskazać, że oznacza to fakt, iż żaden z małżonków nie ma wówczas prawa do środków zgromadzonych przez drugiego małżonka, nie może również nimi dysponować – przeciwnie do sytuacji w przypadku majątku wspólnego.
Dodatkowo należy wskazać, że intercyza może chronić małżonków w sytuacji, w której pojawią się trudne sytuacje gospodarcze, może chronić współmałżonka przed długami drugiego współmałżonka lub przed odpowiedzialnością na gruncie przepisów podatkowych.
Czym różni się intercyza od rozdzielności majątkowej?
Warto jest skupić się na tym, aby wyjaśnić różnicę pomiędzy intercyzą małżeńską a rozdzielnością majątkową. Definicja intercyzy małżeńskiej została przytoczona powyżej, jednakże w odniesieniu do rozdzielności majątkowej ważnym jest, aby właściwie wyjaśnić przedmiotowe pojęcie.
Intercyza niekoniecznie musi oznaczać ustanowienie rozdzielności majątkowej. Jest to umowa, która tworzy odmienny ustrój pomiędzy małżonkami, aniżeli ustrój wspólności majątkowej. Jest to dokument, który wprowadza w życie rozdzielność majątkową pomiędzy obojgiem małżonków. Istnienie majątku osobistego każdego z małżonków.
W przypadku ustanowienia rozdzielności majątkowej dochodzi do ustanowienia dwóch odrębnych majątków w odniesieniu do każdego z małżonków (dwa odrębne od siebie majątki jako niezależne byty prawne).
Czy podpisanie intercyzy po ślubie jest możliwe?
Zgadza się – istnieje możliwość podpisania intercyzy małżeńskiej po ślubie. Co do zasady jednak, takie umowy podpisywane są przed zawarciem związku małżeńskiego (zgodnie z 47 § 1 k.r.o. zd. drugie – umowa taka może poprzedzać zawarcie małżeństwa.).
Ile kosztuje podpisanie intercyzy po ślubie?
Koszt intercyzy małżeńskiej nie ma przypisanej jednej wartości. Jej koszt wynika od ustaleń z notariuszem. Warto jest wskazać, że w takim przypadku wysokość taksy notarialnej ustalana jest każdorazowo z notariuszem. Możemy przyjąć, że jest to koszt około 600,00 złotych, który obejmuje takie koszty jak taksę notarialną, opłaty za wypisy oraz podatek VAT.
Zatem nie jest to spory wydatek. Dodatkowo należy wyjaśnić, że umowa majątkowa małżeńska nie podlega podatkowi np. od spadków i darowizn ani podatkowi od czynności cywilnoprawnych.
Czy intercyza chroni przed długami małżonka?
Tak, intercyza chroni przed długami małżonka. Istotnym jest, aby została ona podpisana w odpowiednio wcześniejszym terminie. Wyjaśnić należy, że intercyza chroni współmałżonka przed ryzykiem odpowiedzialności za długi drugiego małżonka np. wywołane prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą etc.
Czy warto zawrzeć intercyzę?
Na tak postawione pytanie nie sposób jest jednoznacznie odpowiedzieć. Warto jest wskazać w tym miejscu, że analiza przedmiotowego zagadnienia każdorazowo powinna być dokonywana w odniesieniu do konkretnej sytuacji faktycznej i prawnej. Zdarzają się sytuacje, w których zawarcie intercyzy jest niezwykle korzystne z punktu widzenia interesów (braku zagrożenia dla interesów) drugiego współmałżonka.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. 2020 r. poz. 1359).
Warto wiedzieć
- Intercyza przymusowa – orzeczenie rozdzielności majątkowej przez sąd ma ten skutek, że można się na nie powoływać bez względu na to, czy fakt ustanowienia rozdzielności był wierzycielowi znany, czy też nie.
- Intercyza dobrowolna – na taką intercyzę można powoływać się jedynie wówczas, gdy fakt zawarcia takiej umowy był danej osobie znany. Wynika to wprost z art. 47(1) k.r.o. – małżonek może powoływać się względem innych osób na umowę majątkową małżeńską, gdy jej zawarcie oraz rodzaj były tym osobom wiadome.
- Przedmioty majątkowe nabyte po ustanowieniu rozdzielności majątkowej należą do majątków poszczególnych współmałżonków, którzy je nabyli.
- Zawarcie umowy majątkowej następuje w formie aktu notarialnego.
- Koszt ustanowienia rozdzielności majątkowej to około 600,00 złotych.
FAQ – najczęściej zadawane pytania
Przed czym chroni intercyza?
Intercyza chroni współmałżonka m.in. przed: złą sytuacją gospodarczą/ekonomiczną drugiego małżonka, przed długami drugiego małżonka, przed odpowiedzialnością podatkową drugiego małżonka. Jest to zatem umowa, która umożliwia ochronienie się współmałżonka przed negatywnymi skutkami działalności drugiego małżonka.
Co daje intercyza po ślubie?
Warto jest wskazać, że istnieje możliwość zawarcia intercyzy po ślubie. Intercyza po ślubie chroni przed negatywnymi decyzjami biznesowymi współmałżonka lub jego złą sytuacją ekonomiczną, która może wystąpić np. w związku z jego działalnością gospodarczą (lub z tytułu innej działalności zarobkowej współmałżonka).
Czy intercyza musi być w formie aktu notarialnego?
Tak. Zgodnie z art. 47 § 1 k.r.o. – małżonkowie mogą przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego wspólność ustawową rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków (umowa majątkowa). Umowa taka może poprzedzać zawarcie małżeństwa. Ustawodawca zatem wprost wskazuje, że jest to umowa w formie aktu notarialnego.
Czy od intercyzy trzeba zapłacić podatek PCC?
Nie. Od intercyzy nie pobierany jest zarówno podatek o czynności cywilnoprawnych (PCC) oraz podatek od spadków i darowizn. Jest to istotna kwestia, o której warto jest zawsze pamiętać.
Kiedy intercyza jest nieważna?
Warto jest wskazać, że intercyza nie będzie prawnie wiążąca w sytuacji, gdy nie dojdzie do zawarcia związku małżeńskiego. W takiej sytuacji taka umowa jest nieważna.
Czy intercyzę można rozwiązać?
Tak. Należy w tym miejscu wskazać, że zgodnie z art. 47 § 2 k.r.o. – umowa majątkowa małżeńska może być zmieniona albo rozwiązana. W razie jej rozwiązania w czasie trwania małżeństwa powstaje między małżonkami wspólność ustawowa, chyba że strony postanowiły inaczej.
Co daje intercyza w przypadku rozwodu?
Intercyza małżeńska zdecydowanie ułatwia procedowanie rozwodu. Warto jest wskazać, że w przypadku rozwodu, każdy z małżonków utrzymuje swój majątek. Brak konieczności dzielenia majątku wspólnego.
Czy intercyza małżeńska wpływa na dziedziczenie?
Odpowiadając jednoznacznie na tak postawione pytanie należy wyjaśnić, że intercyza nie ma wpływu na prawo do dziedziczenia. Oznacza to, że w żaden sposób nie ogranicza ona prawa do dziedziczenia przez danego małżonka.
