Liczysz na emeryturę z ZUS? Już teraz wiadomo, że jej wysokość będzie drastycznie niższa od Twojej obecnej pensji. W zapewnieniu godnej emerytury mają pomóc systemy długoterminowego oszczędzania PPK i IKZE. Sprawdziliśmy, czym są, czym się różnią i który system dobrowolnego oszczędzania wybrać, aby skutecznie odkładać na przyszłość.
Według danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) w 2017 roku w Polsce żyło 6 434 759 emerytów. Przeciętna miesięczna emerytura z ZUS w 2017 roku wyniosła 2 182,45 zł i wzrosła o 2,4% w porównaniu z rokiem poprzednim — to średnia arytmetyczna, bo GUS podaje, że połowa świadczeniobiorców (mediana) otrzymywała emeryturę w wysokości do 1 861,32 zł.
Tymczasem przeciętna płaca w Polsce w listopadzie 2017 roku wyniosła 4610 zł i 79 groszy brutto (niespełna 3300 zł na rękę). Już te dane pokazują, że emerytury są znacznie niższe niż wynagrodzenia, a różnica będzie się tylko powiększać. Dlaczego?
Legalna piramida finansowa
Ogólnie można powiedzieć, że system emerytalny to legalna piramida finansowa — wpływy od obecnie pracujących są wykorzystywane na wypłaty dla obecnych emerytów. Skąd wziąć pieniądze dla przyszłych emerytów? Prawdopodobnie nic się nie zmieni i wypłatę świadczeń pokryją przyszli pracownicy. Jednak prognozy demograficzne nie zapowiadają poprawy dzietności, a społeczeństwo się starzeje.
Co prawda wskaźnik obciążenia demograficznego w Polsce jest niższy niż średnia europejska, ale bardzo szybko rośnie — w 2017 roku wyniósł 24,2%, co oznacza, że na jedną osobę w wieku powyżej 65 lat przypadają cztery osoby w wieku produkcyjnym (15-64 lata). Dodatkowo już teraz 19,5% dochodu pracownika przekazywane jest na cele emerytalne, a przewidywana wysokość emerytury dla 20-latka, który rozpoczął pracę w 2016 roku, osiągnie zaledwie 31,6% jego wynagrodzenia.
Lepiej sam zadbaj o emeryturę
Kolejne rządy wymyślają, co zrobić, aby Polacy mieli jak najwyższe emerytury, ale polski system emerytalny jest niezwykle skomplikowany, łączy w sobie wiele pomniejszych systemów działających na odrębnych zasadach i w dodatku obrośnięty biurokracją.
Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK) i Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE) obok Pracowniczych Programów Emerytalnych (PPE) i Indywidualnego Konta Emerytalnego (IKE) należą do tzw. III filaru emerytalnego i są dodatkowymi, dobrowolnymi formami ubezpieczenia emerytalnego. Stworzono je po to, aby dodać coś ekstra do emerytury z urzędu, która zbyt wysoka nie będzie.
Pracownicze Plany Kapitałowe — co to takiego?
PPK to powszechny i dobrowolny systemem długoterminowego oszczędzania dla pracowników, który ma przynieść realny wzrost oszczędności emerytalnych. Dodatkowo PPK mają zwiększyć bezpieczeństwo finansowe Polaków i wpłynąć na rozwój gospodarki, przedsiębiorstw oraz przynieść nowe miejsca pracy.
Ustawa o Pracowniczych Planach Kapitałowych weszła w życie 1 stycznia 2019 roku i jest efektem pracy rządu, Polskiego Funduszu Rozwoju, organizacji pracodawców i związków zawodowych. Nie wszyscy pracownicy jednocześnie zostaną dodani do PPK. Ustawa zakłada następujące terminy dołączenia do systemu:
- od 1 lipca 2019 roku — firmy zatrudniające co najmniej 250 osób według stanu na dzień 31 grudnia 2018 roku;
- od 1 stycznia 2020 roku — firmy zatrudniające co najmniej 50 osób według stanu na dzień 30 czerwca 2019 roku;
- od 1 lipca 2020 roku — firmy zatrudniające co najmniej 20 osób według stanu na dzień 31 grudnia 2019 roku;
- od 1 stycznia 2021 roku — pozostałe podmioty, w tym jednostki sektora finansów publicznych.
Wpłaty na konto PPK będą pochodzić z trzech źródeł: od pracodawcy, pracownika i państwa. Pracodawca i pracownik będą zasilać konto wpłatami podstawowymi. Państwo też się dołoży. Na start dostaniemy 250 zł wpłaty powitalnej. Później co roku, po spełnieniu określonych warunków, będzie zasilać rachunek pracownika kwotą 240 zł.
Twórcy PPK zakładają, że Polacy chętnie będą korzystać z sytemu: — Zakładam, że będzie to co najmniej 6 mln pracowników, czyli ponad 50%. Po cichu liczę jednak, że będzie to nieco więcej, nawet 60-70% — tłumaczy Paweł Borys, Prezes Zarządu Polskiego Funduszu Rozwoju. Strategie inwestowania PPK w zależności od wieku przedstawia poniższa tabela.
| Wiek | Część udziałowa | Część dłużna |
|---|---|---|
| (np. akcje, prawa poboru, prawa do akcji czy inne zbywalne papiery wartościowe inkorporujące prawa majątkowe odpowiadające prawom wynikającym z akcji) | (np. obligacje, bony skarbowe, listy zastawne, certyfikaty depozytowe lub inne zbywalne papiery wartościowe) | |
| od utworzenia funduszu do 20 lat przed 60 rokiem życia | ||
| 20 lat przed ukończeniem 60 roku życia | ||
| 10 lat przed ukończeniem 60 roku życia | ||
| 5 lat przed ukończeniem 60 roku życia | ||
| od 60 roku życia |
Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego — co to takiego?
IKZE to produkt, który zadebiutował w Polsce 1 stycznia 2012 roku — został wprowadzony ustawą z dnia 25 marca 2011 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem systemu ubezpieczeń społecznych. IKZE stworzono po to, aby zrekompensować podatnikom obniżenie składki przekazywanej do OFE. System został skonstruowany tak, żeby zmotywować do regularnego oszczędzania. Składki nie są przesadnie wysokie, a procedury stosunkowo proste. IKZE oferują:
- fundusze inwestycyjne,
- podmioty prowadzące działalność maklerską, a więc domy maklerskie i banki prowadzące działalność maklerską,
- zakłady ubezpieczeń na życie,
- banki,
- dobrowolne fundusze emerytalne, utworzone przez powszechne towarzystwo emerytalne.
Różnice pomiędzy Pracowniczymi Planami Kapitałowymi a Indywidualnymi Kontami Zabezpieczenia Emerytalnego prezentuje poniższa tabela.
| Kryterium | PPK | IKZE |
|---|---|---|
| Dobrowolność | Tak — obowiązuje tzw. automatyczny zapis osób zatrudnionych. Każdy pracownik ma możliwość rezygnacji z oszczędzania. Aby tego dokonać, trzeba podpisać specjalne oświadczenie o rezygnacji z dokonywania wpłat. | Tak. |
| Dla kogo? | Osoby, które ukończyły 18 lat, a nie ukończyły 55 lat (po ukończeniu 55 lat pracownik samodzielnie składa wniosek o przystąpienie do programu pod warunkiem, że ma staż 3 miesięcy zatrudnienia u pracodawcy w ciągu ostatnich 12 miesięcy). Do programu nie mogą przystąpić osoby, które ukończyły 70 lat. | Osoby, które ukończyły 16 lat — pod warunkiem, że małoletni zatrudniony był na umowę o pracę, a wpłaty nie przekraczają osiągniętych w danym roku dochodów. |
| Wpłata środków | - Pracownik — maksymalna wpłata (2% podstawowa + do 2% dobrowolna) 4% wynagrodzenia brutto. - Pracodawca — maksymalna wpłata (1,5% podstawowa + do 2,5% dobrowolna) 4% wynagrodzenia brutto. - Państwo — wpłata powitalna 250 zł i dopłata roczna 240 zł. | Pracownik — roczny limit wpłat w 2019 roku wynosi 5 718 zł. |
| Wypłata środków | - Można wypłacić środki po ukończeniu 60 lat — jednorazowo 25% środków, a kolejne 75% w 120 miesięcznych ratach. - Wcześniejsza wypłata środków bez dodatkowych potrąceń jest możliwa w dwóch przypadkach — 25% środków w przypadku poważnej choroby uczestnika lub bliskich (brak konieczności zwrotu) i 100% środków przy wpłacie własnej na zakup pierwszego mieszkania (obowiązek zwrotu w ciągu 15 lat). | - Na wniosek oszczędzającego, po osiągnięciu przez niego wieku 65 lat oraz pod warunkiem dokonywania wpłat na IKZE co najmniej w 5 latach kalendarzowych. - W przypadku śmierci oszczędzającego — na wniosek osoby uprawnionej. - W zależności od wniosku oszczędzającego środki można wypłacić jednorazowo lub w ratach. - Niezależnie od formy wypłaty zawsze zapłacimy 10% zryczałtowanego podatku. |
| Główne korzyści | - Składki finansowane przez pracodawcę są zwolnione ze składek na ubezpieczenia społeczne. - Wypłata zysków z inwestycji bez podatku od zysków kapitałowych — skrócenie okresu wypłat poniżej 10 lat będzie skutkować koniecznością zapłaty należnego podatku od zysków kapitałowych. - Wyższa emerytura. | - Zwrot podatku — środki można odliczyć od podstawy opodatkowania i uzyskać zwrot podatku z Urzędu Skarbowego (w 2019 roku maksymalnie 1'829,76 zł) - Zwolnienie z podatku od zysków kapitałowych (podatek Belki). - Wyższa emerytura. |
| Dziedziczenie | Tak | Tak |
PPK czy IKZE — co wybrać?
System PPK dopiero startuje, ale jego twórcy zakładają, że Polacy chętnie będą z niego korzystać. — Zakładam, że będzie to co najmniej 6 mln pracowników, czyli ponad 50%. Po cichu liczę jednak, że będzie to nieco więcej, nawet 60-70% — tłumaczy Paweł Borys, Prezes Zarządu Polskiego Funduszu Rozwoju. Z danych GUS wiemy natomiast, że w połowie 2018 roku liczba rachunków IKZE wynosiła nieco ponad 700 tysięcy i zgromadzono na nich 1,9 mld zł. To oznacza, że IKZE nie cieszy się w Polsce zbyt dużym zainteresowaniem.
Który system jest korzystniejszy? Środki gromadzone na IKZE są inwestowane na giełdzie, więc potencjalnie mają wyższą stopę zwrotu — wynik inwestycyjny IKZE prowadzony w DFE PZU w 2017 roku wyniósł 14,67%. Twórcy PPK zakładają, że stopa zwrotu tego systemu, po odliczeniu inflacji, wyniesie co najmniej 3,5%.
Rachunek jest prosty? Niekoniecznie! IKZE pozwalają zarobić więcej, ale wymagają też co najmniej podstawowej wiedzy o rynkach kapitałowych, aby kontrolować inwestycje. PPK mają niższą, ale bezpieczniejszą i bardziej przewidywalną stopę zwrotu — pracownik może zainteresować się swoimi pieniędzmi, dopiero wtedy, kiedy będzie chciał je wypłacić.
Decyzja, czy wybrać PPK, czy IKZE powinna uwzględniać poziom zarobków, stan wiedzy finansowej, gotowość zaangażowania się w gromadzenie środków na przyszłość itd., więc powinna być podejmowana indywidualnie.
Ile można zyskać dodatkowej emerytury?
Emerytura z urzędu nie będzie dla wszystkich równa i tak samo jest z systemami PPK i IKZE. Ilość zgromadzonych środków zależy od wielu zmiennych, ale można obliczyć, czy to się opłaca:
Niezależnie od wybranego systemu dobrowolnego oszczędzania, warto odkładać dodatkowe środki na przyszłość. Niestety nic nie wskazuje na to, że polski system emerytalny w najbliższym czasie stanie się bardziej wydajny. Obniżenie comiesięcznych wpływów na konto nawet o 70% może zachwiać dotychczasowym standardem życia, więc dobrze pomyśleć o tym jak najwcześniej.
Czytaj też: 3 powody, dlaczego płace w Polsce są niskie
Czytaj też: 5 zasad skutecznego oszczędzania pieniędzy
FAQ – najczęściej zadawane pytania
Co lepsze PPK czy IKZE?
Decyzja pomiędzy PPK (Pracowniczymi Planami Kapitałowymi) a IKZE (Indywidualnym Kontem Zabezpieczenia Emerytalnego) zależy od Twoich indywidualnych potrzeb i celów finansowych. PPK oferuje dopłaty od pracodawcy i państwa, podczas gdy IKZE daje korzyści podatkowe.
Czy opłaca się oszczędzać w PPK?
Tak, oszczędzanie w PPK może się opłacać, gdyż składki są współfinansowane przez pracodawcę i państwo. Taki system oszczędzania pozwala na akumulację większej sumy na emeryturę.
Czy można stracić pieniądze z IKZE?
Tak, można stracić pieniądze z IKZE, jeżeli inwestycje, w które ulokowane są Twoje środki, przyniosą straty. To ryzyko jest jednakże typowe dla wszystkich form oszczędzania opartych na inwestycjach.
Czy opłaca się założyć IKZE?
Tak, założenie IKZE może się opłacać, jeśli chcesz oszczędzać na emeryturę i jednocześnie korzystać z ulg podatkowych. Środki zgromadzone na IKZE są zwolnione z podatku Belki, co jest dodatkową korzyścią.
Czy na IKZE trzeba wpłacać co miesiąc?
Nie, na IKZE nie musisz wpłacać co miesiąc. System jest elastyczny i pozwala na dokonywanie wpłat w dowolnym czasie, jednak warto pamiętać, że regularne oszczędzanie zazwyczaj przynosi lepsze efekty.
Jednak w PPK dostanie sie też pare groszy z ramienia panstwa i od pracodawcy. A jak sie pracownik dobrze zakreci to z tego co pisza na blogach – pracodawcy decyduja sie tez coraz czesciej na wplaty dodatkowe na konta uczestnikow ppk jako forme inwestycji w przyszlosc pracownika – taki benefit od firmy