Kredyt hipoteczny a rozwód – jak uniknąć kłopotów?

W poniższej publikacji skupię się na zagadnieniu związanym z kredytem hipotecznym a rozwodem. W dalszej części wyjaśnię jakie kroki należy podjąć, aby uniknąć dodatkowych problemów w związku z rozwodem i posiadaniem kredytu hipotecznego. Tytułem wstępu należy podkreślić, że wspólny kredyt hipoteczny wiąże osoby bardziej niż możemy się tego spodziewać – o tym również w dalszej części poradnika.

Zagadnienie to budzi wiele kontrowersji i wciąż jest tematem niezwykle aktualnym i popularnym. Oczywistą przyczyną takiego stanu rzeczy jest ciągłe zainteresowanie instrumentem finansowym jakim jest kredyt hipoteczny oraz często występujące w naszym społeczeństwie rozwody, których intensywność występowania w dalszym ciągu jest na wysokim poziomie (przyjmuje się, że ponad 1/3 małżeństw kończy się rozwodem, a tendencja ta stale rośnie).

Jak rozwód wpływa na spłacany kredyt hipoteczny?

Determinujące znaczenie mają w tym przypadku postanowienia umowy kredytowej. Z praktycznego punktu widzenia wskazuję, że:

1. Zawsze warto jest dokładnie przeanalizować postanowienia umowy kredytowej na etapie jej zawierania/negocjowania z bankiem;
2. Co do zasady banki wymagają, aby małżonkowie oboje podpisali się pod umową kredytową – oznacza to, że każde z nich miało pełną świadomość, że wspólnie uczestniczą w spłacie kredytu hipotecznego (również po rozwodzie);
3. W przypadku rozwodu i umowy kredytowej, która była zawierana przez oboje dotychczasowych małżonków – dla banku nic się nie zmienia. Oznacza to, że oboje dotychczasowych małżonków w dalszym ciągu jest solidarnie odpowiedzialnych za spłatę kredytu hipotecznego. Wyrok sądu w zakresie rozwodu nie ma w tym przypadku znaczenia. Wyjątkiem może być okoliczność spisania intercyzy małżeńskiej (zagadnienie to z uwagi na swój samodzielny charakter i rozbudowany zakres, zostanie opisane w innej, odrębnej publikacji);
4. W przypadku rozwodu, banku nie obchodzi, że sąd orzekł rozpad pożycia. W świetle umowy kredytowej byli małżonkowie cały czas są wspólnie odpowiedzialni za spłatę kredytu hipotecznego. Chyba, że zapisano w niej, iż w momencie rozwodu odpowiedzialność za spłatę pozostałej części zobowiązania ciąży na jednym ze współmałżonków. Taki zapis jest możliwy i bywa stosowany jako uzupełnienie intercyzy.
5. Zawsze warto jest skonsultować kwestię rozwodu oraz kredytu hipotecznego z profesjonalnym pełnomocnikiem – prawnikiem, gdyż mogą wystąpić okoliczności, które dodatkowo narażą nasze interesy prawne i finansowe.

Kto spłaca kredyt hipoteczny po rozwodzie?

Co do zasady kredyt po rozwodzie spłacany jest na dotychczasowych zasadach (domyślnie przez oboje małżonków w częściach równych). W praktyce jednak często występuje sytuacja, w której to jeden z małżonków spłaca kredyt hipoteczny. W przypadku podjęcia decyzji o rozwodzie warto jest tę kwestię wspólnie przeanalizować i ustalić racjonalny model dalszego funkcjonowania.

Modelowo strony powinny ustalić, że od tego momentu spłacają kredyt w równych częściach – tzn. po 50% raty kredytu hipotecznego przez każdego z małżonków. Dodatkowo warto jest zastanowić się nad dalszym bytem prawnym umowy kredytowej po rozwodzie. W takim zakresie małżonkowie posiadają kilka możliwości do wdrożenia w życie.

Spłata całego kredytu hipotecznego przez jedną osobę

Często występującą sytuacją jest spłata całego kredytu hipotecznego przez jedną osobę. Oznacza to, że druga osoba (dotychczasowy współmałżonek) zobowiązany będzie do zwrotu swojej części małżonkowi, który spłacił cały kredyt. Oczywiście strony mogą umówić się inaczej – ważne jest, aby ustalenia te były zawarte w formie pisemnej.

W praktyce oznacza to, że jeden ze współmałżonków, oczywiście za zgodą banku i drugiego współmałżonka, przyjmuje na siebie wszystkie obowiązki związane ze spłatą długu. Wiąże się to z koniecznością podpisania aneksu do umowy kredytowej, co jest poprzedzone badaniem zdolności kredytowej osoby przyjmującej dług (co do zasady taka osoba posiada taką zdolność, gdy decyduje się na taki krok – np. posiada określone środki pieniężne, które pokryją w całości dług – kredyt hipoteczny).

Spłata swojej części kredytu hipotecznego przez jednego z małżonków

Każdy ze współmałżonków może również dokonać spłaty kredytu tylko w swojej części. W takiej sytuacji również wymagane jest, aby został zawarty aneks do umowy kredytowej z bankiem. Jeżeli tylko zdolność kredytowa drugiego małżonka (tego, który w dalszym ciągu będzie spłacać swoją część kredytu) jest wystarczająca, wówczas istnieje spora szansa, że bank wyrazi na takie działanie zgodę.

Ważna przy tym jest, aby wcześniej ustalić takie działanie pomiędzy małżonkami, uzyskać zgodę banku (aneks do umowy kredytowej) oraz sprawdzić zdolność kredytową małżonków w tym zakresie.

Spłata kredytu hipotecznego z innym współkredytobiorcą

Istnieje również możliwość, aby w miejsce jednego z dotychczasowych współmałżonków wstąpiła inna osoba. Taka sytuacja w praktyce występuje bardzo rzadko, jednakże z punktu widzenia przepisów prawa – taka okoliczność jest dopuszczalna. Wszystko zależy od zdolności kredytowej, postanowień umowy oraz ostatecznej decyzji banku.

Z praktycznego punktu widzenia należy wskazać, że w takiej sytuacji dojdzie do zmiany podmiotowej w zakresie stron umowy kredytowej.

Wspólna spłata kredytu hipotecznego po rozwodzie

W praktyce może również wystąpić sytuacja, w której po rozwodzie dotychczasowi małżonkowie decydują się na wspólną spłatę kredytu hipotecznego. Wspólna spłata kredytu hipotecznego po rozwodzie jest możliwa i generalnie jest to sytuacja, która jest najbardziej czytelna i korzystna dla wszystkich stron.

Jeżeli dotychczasowi małżonkowie posiadają takie możliwości mogą wspólnie umówić się, że spłacają kredyt i ustalają dalsze postępowanie. Ważne jest, aby takie ustalenia miały formę pisemną – zarówno pomiędzy eksmałżonkami oraz pomiędzy nimi a bankiem.

Czy trzeba poinformować bank o rozwodzie?

Również w tej kwestii warto jest sprawdzić postanowienia umowy kredytowej. Może okazać się, że taka okoliczność wprost jest uregulowana w postanowieniach umownych. Jeżeli takiego postanowienia nie ma, wówczas okoliczność ta ma dla banku drugorzędne znaczenie. Przypomnijmy – dla banku najistotniejsze jest terminowe realizowania zobowiązań przez dłużników. Jeżeli okoliczność rozwodu może mieć wpływ na dalszą realizację umowy kredytowej – wówczas dotychczasowi współmałżonkowie powinni zgłosić taką okoliczność do banku.

Z praktycznego punktu widzenia wskazuję, że warto jest zawsze taką okoliczność zgłosić do banku. W przypadku wystąpienia ryzyka zachwiania terminowej spłaty kredytu hipotecznego po rozwodzie, warto jest uzgodnić nowy model spłaty kredytu z bankiem. Zdecydowanie nierekomendowanym jest pozostawianie tej kwestii bez reakcji, gdyż zwłoka w tym zakresie może oznaczać dla nas spore problemy prawne oraz finansowe.

Czy możliwa jest sprzedaż nieruchomości z kredytem hipotecznym po rozwodzie?

Oczywiście, że tak. W takiej sytuacji należy pamiętać o:

1. Wypracowaniu wspólnego stanowiska przez dotychczasowych małżonków;
2. Zachowanie pisemnej formy powyższych ustaleń pomiędzy dotychczasowymi małżonkami;
3. Wystąpienie do banku o zgodę na przedmiotowe działanie;
4. W przypadku nadwyżki ze sprzedaży nieruchomości (nadwyżki, która zostanie po spłacie kredytu hipotecznego, warto jest ustalić kwestię podziału tych środków pieniężnych pomiędzy dotychczasowymi małżonkami właśnie w pisemnym porozumieniu, o którym mowa w pkt 2);
5. W przypadku niedoboru środków ze sprzedaży nieruchomości na spłatę kredytu – obowiązek ten ciąży na dotychczasowych małżonkach. Również w porozumieniu, o którym mowa w pkt 2) warto jest uregulować tę kwestię (udział w pokryciu pozostałej części kredytu hipotecznego przez każdego ze współmałżonków etc.).

Czy można po rozwodzie wynająć nieruchomość obciążoną kredytem hipotecznym?

Oczywiście, że tak. Również w tym zakresie ważne jest, aby sprawdzić postanowienia umowy kredytowej. W praktyce czasem może wystąpić sytuacja, w której w umowie kredytowej jest wprost wpisany zakaz wynajmu nieruchomości (sytuacja ta występuje stosunkowo rzadko, jednakże warto jest sprawdzić umowę przez pryzmat takiego postanowienia).

Jeżeli z treści umowy kredytowej taka okoliczność nie wynika – wówczas można podjąć decyzję odnośnie wynajmu nieruchomości obciążonej kredytem hipotecznym po rozwodzie. W praktyce takie rozwiązanie jest dobre dla dotychczasowych współmałżonków, jednakże sugeruję, aby zawsze takie ustalenia miały formę pisemną. Dotyczy to zarówno:

• samych postanowień pomiędzy dotychczasowymi małżonkami;
• samej umowy najmu, która powinna mieć formę pisemną.

Na marginesie – należy również pamiętać o zgłoszeniu umowy najmu nieruchomości do urzędu skarbowego.

Kredyt hipoteczny a rozwód – najczęstsze scenariusze

Kredyt hipoteczny a rozwód – jakie są najczęściej występujące scenariusze w tym zakresie? W dalszej części wyjaśniam wybrane zagadnienia, które w praktyce występują dość często. Wyjaśniam również, że poniższe sytuacje mogą się nieznacznie różnić ze względu na okoliczności konkretnej sprawy, inne założenia kredytowe, inne postanowienia umowy kredytowej etc.

Co z kredytem hipotecznym przy rozwodzie z orzeczeniem o winie?

Dla banku okoliczność rozwodu z orzeczeniem o winie nie ma żadnego znaczenia. Oznacza to, że orzeczenie winy nie ma wpływu na to, kto i w jakiej części spłaca kredyt hipoteczny po rozwodzie. Nie można obarczyć obowiązkiem spłaty całego kredytu hipotecznego po rozwodzie małżonka, któremu orzeczona została wina.

Taka okoliczność nie może i nie występuje w praktyce. Przypominam – okoliczność rozwodu (jeżeli nic innego nie wynika z umowy kredytu hipotecznego) jest bez znaczenia dla banku – dotychczasowi małżonkowie co do zasady są dalej solidarnie odpowiedzialni za spłatę kredytu hipotecznego (solidarna odpowiedzialność dotychczasowych współmałżonków).

Co z kredytem hipotecznym po rozwodzie zaciągniętym przed ślubem?

W sytuacji, kiedy jeden z małżonków zaciągnął kredyt hipoteczny na zakup domu lub mieszkania przed zawarciem związku małżeńskiego, to ciążą na nim wszystkie obowiązki związane ze spłatą takiego zobowiązania. Jest to tzw. jego własny majątek, który posiada przed zawarciem małżeństwa.

Co na to przepisy prawa?

Scenariusz ten reguluje art. 41 § 3 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2023 r. poz. 2809) – zw. dalej: „k.r.o.”:

„Jeżeli wierzytelność powstała przed powstaniem wspólności lub dotyczy majątku osobistego jednego z małżonków, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw, o których mowa w art. 33 pkt 9 k.r.o. (prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy).”.

Co ważne i wymaga podkreślenia – zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego z dnia 26 czerwca 2003 r. – przepis art. 41 § 3 k.r.o., ze względu na swój szczególny charakter i przewidziane w nim przesłanki wyłączenia lub ograniczenia odpowiedzialności majątkiem wspólnym za długi jednego z małżonków, może być stosowany, podobnie jak art. 5 k.c., jedynie w wyjątkowych sytuacjach.

Wyjątkowość sytuacji jest przez sąd badana zawsze indywidualnie do konkretnych okoliczności. Dlatego też w przypadku takich problemów warto jest korzystać z pomocy prawnika. Zgodnie bowiem z art. 5 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2023 r. poz. 1610) – zw. dalej: „k.c.”:

„Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.”.

Co z kredytem hipotecznym po rozwodzie zaciągniętym przez parę z dzieckiem?

Również taka okoliczność nie ma znaczenia dla banku. Okoliczność ta powinna zostać uregulowana przez dotychczasowych małżonków – najlepiej w formie pisemnego porozumienia. Kredyt hipoteczny musi być w dalszym ciągu terminowo spłacany. Często w praktyce zdarza się sytuacja, w której w domu lub mieszkaniu, które są obciążone kredytem hipotecznym pozostaje jeden z małżonków wraz z dziećmi i dokonuje on spłaty pozostałego kredytu hipotecznego – jest to przedmiotem ustaleń pomiędzy dotychczasowymi małżonkami.

Źródło:

1. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2023 r. poz. 2809);
2. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2023 r. poz. 1610);
3. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 czerwca 2003 r., sygn. akt: V CKN 402/01.

Adrian Chruszcz

RedaktorRedaktor

[email protected]

Prawnik z blisko 10-letnim doświadczeniem zawodowym. Wieloletni współpracownik największego wydawnictwa prawniczego w Polsce. Wyznaje zasadę, że większość nawet najbardziej skomplikowanych zagadnień można wyjaśnić w przystępny i zrozumiały dla każdego czytelnika sposób. Po godzinach zainteresowany historiami kryminalnymi i retrogamingiem.

Zobacz inne wpisy tego autora »

Komentarze:

Subscribe

Powiadom o

nowych dalszych komentarzachnowych odpowiedziach na moje komentarze

Label

Imię*

E-mail

Δ

Label

Imię*

E-mail

Δ

0 komentarzy

Inline Feedbacks

View all comments