Ustawa o kredycie konsumenckim określa m.in. prawa i obowiązki stron związane z zawarciem umowy kredytowej. Przepisy ustawy mają na celu ochronę osób fizycznych, które zaciągają zobowiązania na rynku finansowym, jako słabszej strony kontraktu.
- Czym jest ustawa o kredycie konsumenckim?
- Jaki cel ma ustawa o kredycie konsumenckim?
- Prawo do odstąpienia od umowy kredytu konsumenckiego
- Prawo do informacji o kosztach kredytu konsumenckiego
- Prawo do wcześniejszej spłaty zobowiązania
- Ochrona przed nadmiernym ponoszeniem kosztów
- Do jakich kredytów stosuje się ustawę o kredycie konsumenckim?
- Kto może udzielić kredytu konsumenckiego?
- Kredyt konsumencki a kredyt hipoteczny
- Ustawa o kredycie konsumenckim a pożyczki pozabankowe
- Ustawa o kredycie konsumenckim – podsumowanie
- Co warto wiedzieć?
Według Raportu Związku Banków Polskich InfoKREDYT, wartość kredytów konsumenckich wyniosła 180,3 mld zł (dane na wrzesień 2020 r). Oznacza to niewielki wzrost, na poziomie 1%, w stosunku do wartości kredytów udzielonych w roku poprzednim.
Uzyskane pieniądze kredytodawcy przeznaczyli przede wszystkim na zakup większych dóbr konsumpcyjnych, takich jak samochód czy sprzęt RTV i AGD (36%), zakup lub remont mieszkania (35%), ale także coraz częściej na uzupełnienie domowego budżetu w razie zdarzeń losowych (15 % – wzrost o 8 % w stosunku do 2019 r.). Najczęściej z kredytów konsumpcyjnych korzystają osoby w średnim wieku 36-50 lat (67%).
Czym jest ustawa o kredycie konsumenckim?
Ustawa z 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim określa:
- zasady i tryb zawierania umów o kredyt konsumencki,
- obowiązki kredytodawcy i pośrednika kredytowego w zakresie informacji udzielanych przed zawarciem umowy a także obowiązki konsumenta, kredytodawcy i pośrednika kredytowego w związku zawartą umową,
- skutki niestosowania się do przepisów ustawy.
Adresatem ustawy jest dość szerokie grono odbiorców, jednak znajduje ona zastosowanie tylko do umów o określonej wartości. Kredyt konsumencki to umowa o kredyt w wysokości nie wyższej niż 255.550 zł.
Pojawienie się w polskim porządku prawnym przepisów regulujących kwestie umów pożyczek czy kredytów udzielanych przez instytucje finansowe konsumentom, było konsekwencją dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki. Przepisy unijne miały na celu ujednolicenie zasad dotyczących rynku kredytów konsumpcyjnych na terenie Wspólnoty, a także zapewnienie odpowiedniej ochrony konsumentom, korzystającym z takiej formy finansowania.
Jaki cel ma ustawa o kredycie konsumenckim?
Podstawowym celem, który realizuje ustawa o kredycie konsumenckim, jest zwiększenie ochrony prawnej osób fizycznych, które zaciągają zobowiązanie finansowe m.in. w banku czy firmie pozabankowej. Przejawem tej ochrony są takie uprawnienie konsumenta jak m.in.:
Prawo do odstąpienia od umowy kredytu konsumenckiego
W terminie 14 dni od zawarcia umowy konsument ma prawo odstąpić od umowy kredytu konsumenckiego bez konieczności podawania przyczyn swojego działania. Rezygnacja z zawartej umowy nie pociąga za sobą żadnych dodatkowych kosztów, za wyjątkiem odsetek naliczonych za okres od dnia wypłaty kredytu do dnia spłaty. Kwotę kredytu wraz z odsetkami należy zwrócić najpóźniej w terminie 30 dni od złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy.
Prawo do informacji o kosztach kredytu konsumenckiego
Kredytodawca lub pośrednik kredytowy jest zobowiązany do udzielenia określonych informacji dotyczących kosztów, jakie wiążą się z zaciągnięciem zobowiązania, już na etapie reklamy kredytu konsumenckiego. Chodzi o:
- stopę oprocentowania wraz z informacją czy jest to zmienna czy stała stopa procentowa,
- całkowitą kwotę kredytu,
- rzeczywistą roczną stopę oprocentowania (RRSO) – czyli całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta, wyrażony jako wartość procentowa całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym.
Obowiązek informacyjny jest realizowany również przed samym zawarciem umowy. Konsument ma prawo otrzymać od kredytodawcy informacje związane z warunkami przyszłej umowy, w tym kosztów, zasad spłaty zobowiązania i całkowitej kwoty do zapłaty, a wszystko to na formularzu informacyjnym, którego wzór również został określony ustawą.
Wszystkie informacje, które kredytodawca adresuje do konsumenta, muszą być:
- jednoznaczne – konkretne, bez wątpliwości interpretacyjnych,
- zrozumiałe – wyrażone w sposób prosty, łatwy i czytelny,
- widoczne – z zastosowaniem czcionki o odpowiedniej wielkości, dostępne i czytelne.
Dodatkowo kredytodawca lub pośrednik kredytowy jest zobowiązany udzielić konsumentowi wszelkich potrzebnych wyjaśnień w zakresie treści przekazanych przed zawarciem umowy czy postanowień umowy w sposób, umożliwiający podjęcie świadomej decyzji w zakresie zawarcia umowy o kredyt.
Kredytobiorca musi mieć świadomość, na jakich warunkach będzie spłacał kredyt, jakie z tego tytułu poniesie koszty, jakie przysługują mu uprawnienia, a także co może wydarzyć się w momencie kiedy nie spłaci zobowiązania w terminie.
Prawo do wcześniejszej spłaty zobowiązania
Osoba, która uzyskała kredyt konsumencki może go spłacić w całości lub w części przed terminem ustalonym w umowie i to w każdym momencie trwania umowy. W przypadku wcześniejszej spłaty całości kredytu, obniżeniu ulegają całkowite koszty kredytu, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy.
Bank czy firma pożyczkowa, która udzieliła kredytu konsumenckiego, może w umowie zastrzec prowizję z tytułu wcześniejszej spłaty zobowiązania – dlatego przed skorzystaniem z tego uprawnienia warto sprawdzić, czy wcześniejsza spłata będzie się opłacać.
Ochrona przed nadmiernym ponoszeniem kosztów
Przepisy ustawy określają również maksymalną wysokość kosztów odsetkowych i pozaodsetkowych, jakie może ponieść konsument z tytułu zaciągniętego zobowiązania. Jeśli firma udzielająca kredytu określi koszty pozaodsetkowe na poziomie wyższym, niż te maksymalne określone ustawą, wówczas są one traktowane jako nienależne.
Do jakich kredytów stosuje się ustawę o kredycie konsumenckim?
Ustawa o kredycie konsumenckim ma zastosowanie do umów o kredyt zawieranych pomiędzy konsumentem a kredytodawcą, gdzie wartość umowy nie przekracza kwoty 255.550 zł. Przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się także umowę o kredyt niezabezpieczony hipoteką, który jest przeznaczony na remont domu albo lokalu mieszkalnego, w tym wysokości większej niż 255.550 zł.
Za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności:
- umowę pożyczki,
- umowę kredytu w rozumieniu przepisów prawa bankowego,
- umowę o odroczeniu konsumentowi terminu spełnienia świadczenia pieniężnego, jeżeli konsument jest zobowiązany do poniesienia jakichkolwiek kosztów związanych z odroczeniem spełnienia świadczenia,
- umowę o kredyt, w której kredytodawca zaciąga zobowiązanie wobec osoby trzeciej, a konsument zobowiązuje się do zwrotu kredytodawcy spełnionego świadczenia,
- umowę o kredyt odnawialny.
Przepisy ustawy o kredycie konsumenckim znajdują zastosowanie zarówno do kredytów czy pożyczek gotówkowych, jak i chwilówek czy pożyczek ratalnych.
Kto może udzielić kredytu konsumenckiego?
Zgodnie z ustawą kredytodawcą jest przedsiębiorca, który w zakresie swojej działalności gospodarczej lub zawodowej udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi kredytu. W praktyce będzie to przede wszystkim:
- bank,
- spółdzielcza kasa oszczędnościowo- kredytowa,
- instytucja pożyczkowa – zgodnie z ustawą instytucja pożyczkowa może prowadzić działalność wyłącznie w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością albo spółki akcyjnej, z minimalnym kapitałem własnym na poziomie 200.000 zł, który nie może być pokryty środkami pochodzącymi z kredytu, pożyczki, emisji obligacji czy źródeł nieudokumentowanych. Rozpoczęcie działalności pożyczkowej jest możliwe dopiero z dniem uzyskania wpisu do rejestru instytucji pożyczkowych prowadzonego przez Komisję Nadzoru Finansowego.
Kredyt konsumencki a kredyt hipoteczny
Kredyt konsumencki to zobowiązanie udzielone na dowolny cel konsumpcyjny, w tym również zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych. Czy można powiedzieć, że kredyt hipoteczny jest kredytem konsumenckim? Potocznie jak najbardziej. Jednak regulacje dotyczące kredytów hipotecznych udzielanych konsumentom, zostały zawarte w ustawie z 23 marca 2017 r. o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami.
Dodatkowe uregulowania są potrzebne choćby z uwagi na wysokość kredytów hipotecznych. Przepisy dotyczące kredytu konsumenckiego są stosowane do umów, których kwota nie przekracza 255.550 zł. Natomiast średnia wartość kredytu hipotecznego w IV kwartale 2020 r., według danych Ogólnopolskiego raportu o kredytach mieszkaniowych i cenach transakcyjnych nieruchomości AMRON -SARFiN, wyniosła 305.093 zł, a więc o niemal 50.000 zł więcej niż przewiduje to ustawa o kredycie konsumenckim.
Ustawa o kredycie konsumenckim a pożyczki pozabankowe
Przepisy dotyczące kredytu konsumenckiego są stosowane również do umów zawartych z pozabankową firmą pożyczkową. Dotyczą zarówno chwilówek, jak i pożyczek ratalnych udzielanych konsumentom, których kwota nie przekracza 255.550 zł.
Firma pozabankowa, która działa na rynku pożyczkowym, musi prowadzić działalność w wymaganej przez prawo formie spółki kapitałowej, podlega wpisowi do rejestru pożyczkodawców prowadzonego przez Komisję Nadzoru Finansowego i jest zobowiązana do przestrzegania wszystkich zasad formalnych określonych ustawą dotyczących udzielenia finansowania.
Tym samym klient firmy pożyczkowej ma prawo do pełnej informacji o kosztach pożyczki, które nie mogą przekroczyć wartości maksymalnych określonych ustawą, może odstąpić od umowy w ciągu 14 dni od jej zawarcia czy też spłacić część lub całość zobowiązania przed terminem określonym umową.
Ustawa o kredycie konsumenckim – podsumowanie
Ustawa o kredycie konsumenckim chroni interesy konsumenta, bez względu na to czy umowa kredytowa ma być zawarta z bankiem czy firmą pożyczkową. Obowiązek ujawnienia wszystkich kosztów związanych z udzieleniem finansowania już na etapie reklamy skierowanej do konsumenta, pozwala na łatwe porównanie różnych ofert dostępnych na rynku finansowym i wybór tej najkorzystniejszej.
Dodatkowo przepisy wprowadzają obowiązek zrozumiałej i jednoznacznej komunikacji w zakresie ponoszonych kosztów czy warunków spłaty zobowiązania. Dzięki temu klient nie powinien mieć już kłopotów z pełnym zrozumieniem oferty i konsekwencji podpisania umowy czy przysługujących mu uprawnień.
Co warto wiedzieć?
- Ustawa o kredycie konsumenckim dotyczy zarówno umów kredytowych zawieranych z bankiem, jak i pozabankową firmą pożyczkową.
- Koszty związane z zawarciem umowy o kredyt konsumencki, nie mogą być wyższe niż te określone ustawą.
- Od umowy o kredyt konsumencki można odstąpić w ciągu 14 dni od jej zawarcia bez ponoszenia dodatkowych kosztów.
- Ustawa o kredycie konsumenckim dotyczy umów kredytowych, których wartość nie przekracza 255.550 zł.
