Oprocentowanie kredytów czy lokat o zmiennej stopie procentowej zależy od bardzo wielu czynników. Ogólne ramy wyznacza Rady Polityki Pieniężnej decydując o wysokości stóp procentowych, a także „cena” pieniądza na rynku międzybankowym. Wpływ ten odzwierciedlają tajemniczo brzmiące skróty – WIBOR, WIBID, LIBOR i EURIBOR.
Krajowe stopy referencyjne – WIBOR i WIBID
WIBOR (ang. Warsaw Interbank Offered Rate) – referencyjna wysokość oprocentowania kredytów i depozytów na rynku międzybankowym w Warszawie, czyli na polskim rynku międzybankowym. Określany jest na 1 dzień, 1 tydzień, 1, 3, 6 miesięcy lub 1 rok według mechanizmów podobnych do wskaźników stosowanych dla strefy euro i w Londynie. W najprostszym rozumieniu WIBOR jest stopą procentową po jakiej banki udzielają sobie pożyczek. Stawka ustala jest każdego dnia roboczego o godzinie 11:00, a proces jej wyznaczania nazywany jest fixingiem.
WIBID (ang. Warsaw Interbank Bid Rate) – dotyczy referencyjnej stawki oprocentowania lokat na polskim rynku międzybankowym. Mechanizm, w którym biorą udział banki działające w Polsce i uczestniczące w panelu ustalania WIBOR i WIBID, sprowadza się do obliczenia średniej arytmetycznej wysokości oprocentowania depozytów zgłoszonych przez banki, po odrzuceniu wielkości skrajnych. Banki podają oprocentowanie, w skali roku, po jakim mogą przyjąć depozyty od innych banków. Odbywa się to również o godzinie 11:00 każdego dnia roboczego.
Banki uczestniczące w procesie ustalania stawek, mają obowiązek zastosować się do nich w ciągu 15 minut od momentu publikacji. Dopuszczalne jest oferowanie stawek korzystniejszych od zgłoszonych konkretnego dnia. Wskaźnik obliczany jest na kilka okresów. Najkrótszy, to jeden dzień licząc od dnia jego ustalenia, a najdłuższy to jeden rok. WIBID wpływa na niektóre lokaty przyjmowane w polskich bankach i jest wygodnym punktem odniesienia dla funduszy inwestycyjnych aktywnych na krajowym rynku pieniężnym.
Stawka strefy euro – EURIBOR
EURIBOR (ang. Euro Interbank Offered Rate) – referencyjna wysokość oprocentowania kredytów i depozytów na rynku międzybankowym w strefie euro. Wyznaczana jest jako arytmetyczna średnia wysokości oprocentowania podawanego przez wybrane banki uczestniczące w panelu euribor, przy czym odrzuca się po 15 proc. najwyższych i najniższych wielkości. Stawki są wyznaczane dla pożyczek na 1 i 2 tygodnie oraz 1, 2, 3, 6, 9 miesięcy i 1 rok.
Nadzór na tym procesem sprawuje 10-osobowy Komitet Sterujący, którego członkami są osoby wybrane z grona niezależnych ekspertów i bankowców specjalizujących się w operacjach na rynkach finansowych. Wskaźnik ten jest publikowany w dni robocze o godz. 11:00 czasu środkowoeuropejskiego i ma wpływ na depozyty oraz kredyty w euro, a także na wiele innych transakcji. EURIBOR wyznacza Europejska Federacja Bankowa mająca swą siedzibę w Brukseli. Jej członkami są organizacje zrzeszające banki działające w krajach strefy euro.
Tak się to robi w Londynie – LIBOR
LIBOR (ang. London Interbank Offered Rate) – referencyjna wysokość oprocentowania kredytów i depozytów na rynku międzybankowym w Londynie. Wyznaczana jest dla euro, amerykańskiego dolara, szwajcarskiego franka, japońskiego jena i angielskiego funta. LIBOR podawany jest na 1 dzień, 1 tydzień, 1, 3, 6 miesięcy i 1 rok. Mechanizm jego ustalania, czas publikowania i znaczenie jest zbliżone do wskaźnika EURIBOR. Dla Polaków szczególnie ważna zdaje się stopa LIBOR 3M CHF, gdyż jej poziom wpływa na oprocentowanie kredytów we franku szwajcarskim. Latem 2012 roku byliśmy świadkami skandalu, kiedy wyszło na jaw, że banki manipulowały stawkami LIBOR. Aktualnie ustalaniem stawki zajmuje się instytucja będąca częścią giełdy w Nowym Jorku.
Wpływ stawek na ceny kredytów długoterminowych
Wszystkie przedstawione stawki obrazują aktualną „cenę” pieniądza. Zależy ona m.in. od tempa rozwoju gospodarczego, inflacji, strategicznych decyzji banków centralnych, stabilności politycznej i wielu innych elementów, choćby prognoz ekonomicznych, przewidywanych zmian po nadchodzących wyborach, itp.. W oparciu o wspomniane wskaźniki banki określają wysokość oprocentowania udzielanych przez siebie kredytów i pożyczek oraz warunki przyjmowania niektórych lokat.
Stawki referencyjne wpływają na ceny kredytów, zwłaszcza tych długoterminowych, udzielanych na kilkanaście czy kilkadziesiąt lat. Ich oprocentowanie zmienia się co pewien czas, który zawsze określony jest w umowie. Jeśli jest w niej zapis, że oprocentowanie bazuje – przykładowo – na stopie WIBOR 1-miesięcznej, to właśnie z taką częstotliwością zmienia się oprocentowanie kredytu. I analogicznie, jeśli umowa mówi o stopie WIBOR 3- lub 6-miesięcznej.
Do wysokości wskaźnika doliczana jest zawsze stała, określona w umowie kredytowej, marża banku. Przykładowo, jeśli WIBOR 3M (3 miesięczny) wynosi 1,5%, a marża banku 1,8 %, to oprocentowanie kredytu w danym okresie wynosi 3,3 %. Po upływie trzech miesięcy oprocentowanie może wzrosnąć lub zmaleć, zależnie od tego, jaką wysokość osiągnie nowy WIBOR 3M.
Posiadacze kredytów długoterminowych, w sytuacji cyklicznego spadku stawki WIBOR, zastanawiają się nad refinansowaniem zadłużenia, czyli zaciągnięciem kredytu wg aktualnych stawek, by spłacić poprzednie zobowiązanie i płacić niższe raty. Warto dobrze przyjrzeć się takiemu rozwiązaniu, gdyż banki często rekompensują spadek stawki podwyższając marżę kredytu.
A co z kredytami o oprocentowaniu stałym?
Kredyty gotówkowe udzielane na kilka miesięcy lub kilka lat mają na ogół stałą wysokość oprocentowania. To dlatego kredytobiorca nie odczuwa zmian stawki referencyjnej. To dobre rozwiązanie, jeśli w okresie kredytowania WIBOR wzrasta, bo dzięki temu wysokość rat pozostaje na dotychczasowym, niższym poziomie. Nie najlepiej, kiedy stawka referencyjna spada, co nie pociąga za sobą obniżenia oprocentowania kredytu.
Czytaj też: Kredyt hipoteczny – czy nowa ustawa wzmocni pozycję klienta?
Czytaj też: Czym jest RRSO i co właściwie mówi o koszcie kredytu?