We wrześniu GUS zaserwował Polakom najwyższy odczyt indeksu cen towarów i usług od ponad 25 lat. Rozlewająca się po całej gospodarce inflacja powoduje nie tylko zdumienie przy sklepowej kasie, ale także zwiększa koszt zaciągniętych wcześniej zobowiązań. Sprawdzamy, jak inflacja wpływa na kredyt i ile nas to dokładnie kosztuje.
- 1. Jak inflacja wpływa na nasze kredyty?
- 2. Czy inflacja wpływa na koszt kredytu?
- 3. Czy inflacja wpływa na wysokość miesięcznej raty kredytu?
- 4. Jaki jest wpływ inflacji na stawkę WIBOR?
- 5. Jak inflacja wpływa na kredyt hipoteczny?
- 6. Jak inflacja wpływa na kredyt gotówkowy?
- 7. Czy warto zaciągać kredyt w obliczu rosnącej inflacji?
- 8. Warto wiedzieć
Potwierdzony przez Główny Urząd Statystyczny (GUS) odczyt inflacji konsumenckiej we wrześniu 2022 r. nie pozostawia złudzeń. Ceny towarów i usług wzrosły o 17,2% w porównaniu z analogicznym miesiącem ubiegłego roku. We wrześniu drożały niemal wszystkie kategorie analizowane przez GUS. W efekcie konsumenci muszą nadal zmagać się ze wzrostem cen towarów i usług w tak wrażliwych obszarach, jak:
- użytkowanie mieszkania lub domu i nośniki energii – wzrost cen o 29,9% rdr,
- żywność i napoje bezalkoholowe – wzrost cen o 19,3% rdr,
- transport – wzrost o 16,4% rdr.
Ocena przyszłości również nie napawa optymizmem. Zgodnie z sondażem przeprowadzonym w dniach 11-12 października 2022 r. przez SW Research dla rp.pl, aż 77,5 proc. pytanych uważało, że inflacja w Polsce może w najbliższych miesiącach przekroczyć 20 proc. Przeciwnego zdania było 9,2 proc. badanych, a 13,3% nie miało opinii na ten temat.
Pogląd ten podziela również coraz szersze grono ekonomistów. Dynamiczny i uporczywy wzrost cen towarów i usług bez wątpienia niszczy wartość nabywczą naszych pieniędzy. Pozostaje pytanie, jak inflacja wpływa na spłatę zaciągniętych przez nas kredytów?
Jak inflacja wpływa na nasze kredyty?
Na pierwszy rzut oka trudno zauważyć bezpośredni wpływ inflacji na spłatę kredytów i pożyczek. To jednak tylko wrażenie, ponieważ jednym z narzędzi wykorzystywanych w walce z wysoką inflacją jest podwyższanie podstawowych stóp procentowych Narodowego Banku Polskiego (NBP). Ciałem decyzyjnym NBP jest Rada Polityki Pieniężnej (RPP), której jednym z zadań jest właśnie ustalanie poziomu stóp procentowych.
Działania w tym zakresie z kolei przekładają się na oprocentowanie niektórych kredytów i pożyczek. Mowa tu o zobowiązaniach z oprocentowaniem zmiennym, którego wysokość jest sumą marży banku i stawki WIBOR, której poziom jest z kolei zbliżony do wysokości stopy referencyjnej NBP.
Mechanizm ten działa w dwie strony. Jeśli dochodzi do zacieśniania polityki pieniężnej przez wzrost stóp procentowych to oprocentowanie kredytów rośnie. Z kolei niskie stopy procentowe przekładają się na spadek oprocentowania i miesięcznej raty kredytów.
Analizując wpływ inflacji na kredyty nie można pominąć aspektu związanego ze zmianą wartości nabywczej naszych pieniędzy. W tym celu wykorzystamy kalkulator inflacji przygotowany przez Ministerstwo Finansów. Załóżmy, że w czerwcu 2019 r. pożyczyliśmy od banku 100.000 zł. W czerwcu 2022 r. realna wartość tej kwoty, w wyniku odnotowanej w Polsce inflacji, spadła do 80.305 zł. Oznacza to, że po trzech latach siła nabywcza pierwotnej kwoty kredytu zmniejszyła się 19.695 zł.
Utrata siły nabywczej 10.000 zł w wyniku inflacji w okresie o 1 roku do 10 lat | ||||||
Czas/Inflacja | 5% | 7% | 10% | 12% | 15% | 20% |
1 rok | 9 070,29 zł | 8 734,39 zł | 8 264,46 zł | 7 971,94 zł | 7 561,44 zł | 6 944,44 zł |
2 lata | 8 638,38 zł | 8 126,98 zł | 7 513,15 zł | 7 117,80 zł | 6 575,16 zł | 5 787,04 zł |
3 lata | 8 227,02 zł | 7 628,95 zł | 6 830,13 zł | 6 355,18 zł | 5 717,53 zł | 4 822,53 zł |
5 lat | 7 462,15 zł | 6 663,42 zł | 5 644,74 zł | 5 066,31 zł | 4 323,28 zł | 3 348,98 zł |
10 lat | 5 846,79 zł | 4 750,93 zł | 3 504,94 zł | 2 874,76 zł | 2 149,43 zł | 1 345,88 zł |
Źródło: kalkulator inflacji przygotowany przez Ministerstwo Finansów |
Z jednej strony wyższa inflacja konsumencka oznacza, że spłacamy raty, które realnie są mniej warte niż w chwili zaciągnięcia zobowiązania. Jeśli założymy do tego, że w wyniku presji płacowej nasze wynagrodzenie wzrasta, to spłata kredytu powinna być mniejszym obciążeniem dla naszego budżetu w ujęciu realnym.
Z drugiej strony przeciwdziałanie wysokiej inflacji uruchamia mechanizmy, które przekładają się na wyższe koszty kredytowania np. wzrost oprocentowania, który sprawia, że zapłacimy wyższe odsetki od pożyczonego kapitału.
Niepewność spowodowana wysoką inflacją konsumencką powoduje również, że banki bardziej wnikliwie podchodzą od oceny zdolności kredytowej, zaostrzając kryteria przyznawania kredytów. Przy okazji wyższe ceny produktów i usług ograniczają równolegle naszą siłę nabywczą pomimo wzrostu wynagrodzenia, którego dynamika nie nadąża za dynamiką inflacji.
Czy inflacja wpływa na koszt kredytu?
Tak. Zmiany stopy referencyjnej NBP przekładają się na zmiany poziomu stawki WIBOR, co z kolei wpływa na wysokość naliczanych odsetek od pożyczonego kapitału. Mowa tu przede wszystkim o kredytach z oprocentowaniem zmiennym, a to zdecydowana większość kredytów udzielanych przez polskie banki.
Rozróżnienie na oprocentowanie stałe i zmienne omawiane jest najczęściej w przypadku kredytów hipotecznych, chociaż dotyczy także innych zobowiązań np. kredytów gotówkowych, kredytów samochodowych czy leasingu. Trzeba pamiętać, że w Polsce oferowane są kredyty hipoteczne z czasowo stałym oprocentowaniem zapewniające niezmienność raty w okresie od 5 do 10 lat.
Zaciągając kredyt hipoteczny na 30 lat nie mamy zatem możliwości zapewniania sobie stałej raty w całym okresie spłaty zobowiązania. Możemy np. zablokować wysokość miesięcznej raty w trzech dziesięcioletnich okresach, ale po zakończeniu każdego z nich bank na nowo ustali warunki finansowania na pozostały okres.
Czy inflacja wpływa na wysokość miesięcznej raty kredytu?
W reakcji na zbyt wysoką inflację Rada Polityki Pieniężnej może zdecydować się na podwyższenie stóp procentowych. Ruch ten przekłada się na wyższe koszty kredytowania, co z kolei powinno zmniejszać skłonność do pożyczania pieniędzy i zniechęcać do nadmiernej konsumpcji. Wyższe stopy procentowe to także korzystniejsze warunki m.in. lokat i detalicznych obligacji skarbu państwa, co jest czynnikiem zachęcającym do oszczędzania, co również zmniejsza podaż pieniądza w obiegu.
Rata kredytowa składa się z części kapitałowej i odsetkowej. Część kapitałowa odnosi się do pożyczonej kwoty podzielonej na raty. Z kolei wysokość części odsetkowej zależy od oprocentowania kredytu, które może się zmieniać w czasie. W przypadku kredytów ze zmiennym oprocentowaniem odsetki naliczane są według poniższego wzoru:
Oprocentowanie zmienne kredytu = marża banku + stopa WIBOR
Załóżmy, że zaciągnęliśmy kredyt hipoteczny na kwotę 400.000 zł. Zobowiązanie będzie spłacane przez 20 lat w ratach równych. Oprocentowanie kredytu jest zmienne i na dzień podpisania umowy wynosi 3,5% (1,5% marży banku powiększone o WIBOR 6M na poziomie 2%). Dla uproszczenia nie uwzględniamy innych kosztów związanych z zaciągnięciem i spłatą kredytu hipotecznego. W takim wariancie wysokość miesięcznej raty wynosi 1.663,79 zł.
Z uwagi na wysoką dynamikę inflacji konsumenckiej RPP zdecydowała o podwyżce stóp procentowych. W rezultacie stawka WIBOR 6M podniosła się do 3% przez co oprocentowanie kredytu wzrosło do 4,5%. W efekcie miesięczna rata wzrosła o 154,15 zł do 1.817,94 zł.
Po serii kolejnych podwyżek stóp procentowych stawka WIBOR 6M zatrzymała się na poziomie 7%. W takim wariancie mamy już do czynienia z oprocentowaniem kredytu na poziomie 8,5% i musimy przygotować się na wzrost raty o 939,67 zł do poziomu 2.603,46 zł. W ujęciu procentowym to wzrost o 56,5% w stosunku do scenariusza bazowego.
Wybór rat równych nie oznacza, że ich wysokość nie zmieni się w okresie spłaty zobowiązania. Tylko kredyt z oprocentowaniem stałym może zapewnić niezmienność kwoty raty w określonym czasie. Aktualnie można skorzystać z oferty kredytów hipotecznych z czasowo stałą stopą procentową obowiązującą w okresie od 5 do 10 lat.
Jaki jest wpływ inflacji na stawkę WIBOR?
Sprawdziliśmy, jak od początku 2022 roku zmieniała się stopa referencyjna NBP i jak jej wysokość przekładała się na poziom stawki WIBOR 3M (aktualizacja oprocentowania co 3 miesiące) i WIBOR 6M (aktualizacja oprocentowania co 6 miesięcy). W styczniu 2022 r. stopa referencyjna znajdowała się na poziomie 2,25%. Po dziewięciu miesiącach było to już poziom 6,75%. W tym samym czasie trzymiesięczny WIBOR wzrósł z 2,62% do 7,16%, a sześciomiesięczny WIBOR poszybował z poziomu 2,94% do 7,35%.
Stopa referencyjna NBP a wysokość stawek WIBOR 3M i WIBOR 6M | |||
Data | Stopa referencyjna | WIBOR 3M | WIBOR 6M |
05.01.2022 | 2,25% | 2,62% | 2,94% |
09.02.2022 | 2,75% | 3,23% | 3,70% |
09.03.2022 | 3,50% | 4,03% | 4,38% |
07.04.2022 | 4,50% | 5,26% | 5,46% |
06.05.2022 | 5,25% | 6,33% | 6,55% |
09.06.2022 | 6,00% | 6,76% | 7,02% |
08.07.2022 | 6,50% | 7,08% | 7,38% |
08.09.2022 | 6,75% | 7,16% | 7,35% |
Z tabeli wynika, że wysokość stawek WIBOR podąża za wzrostem stopy referencyjnej NBP. Od stycznia do września 2022 r. (w sierpniu posiedzenie RPP jest niedecyzyjne) stopa referencyjna wzrosła o 200 proc. W tym samym okresie stawka WIBOR 3M wzrosła o 173%, a WIBOR 6M o 150%. Spodziewane oraz realne obniżki stóp procentowych spowodują spadek stopy WIBOR oraz obniżenie odsetek kredytów z oprocentowaniem zmiennym, natomiast ich wzrost przełoży się na podwyższenie kosztów finansowania.
Jak inflacja wpływa na kredyt hipoteczny?
Decydując się na kredyt hipoteczny ze zmiennym oprocentowaniem w złotych polskich musimy liczyć się z pośrednim wpływem inflacji na miesięczne obciążenia generowane przez zaciągnięte zobowiązanie. Cykl podwyżek lub obniżek stóp procentowych NBP będzie oddziaływać na wysokość stopy WIBOR, co z kolei przełoży się na wysokość miesięcznej raty. W zależności od zastosowanej stawki WIBOR oprocentowanie będzie aktualizowane co trzy lub sześć miesięcy.
Z uwagi na wysoką kwotę finansowania (zgodnie z danymi Biura Informacji Kredytowej średnia wartość wnioskowanego kredytu mieszkaniowego we wrześniu 2022 r. wyniosła 337,82 tys. zł) oraz okres spłaty wynoszący do 35 lat, nawet niewielka zmiana oprocentowania odczuwalnie wpływa na wysokość miesięcznej raty i zmniejsza płynność domowego budżetu.
Przykładowo kredyt hipoteczny na kwotę 300.000 zł z oprocentowaniem na poziome 8% i 30 letnim okresem spłaty generuje ratę równą w wysokości 2.201 zł. Zakładając niezmienność warunków finansowania zwrócimy do banku 792.466 zł. Przy oprocentowaniu wyższym o 0,4%, kwota miesięcznej raty równej wzrośnie o 85 zł. Oznacza to, że na przestrzeni 30 lat oddamy do banku o 30.319 zł więcej.
Zaciągając kredyt hipoteczny z wieloletnim okresem spłaty, w którym odsetki naliczane są w oparciu o oprocentowanie zmienne należy przygotować się na wahania stopy WIBOR. Mogą się oczywiście zdarzać długie lata spokoju. Przykładowo w okresie od marca 2015 r. do lutego 2020 r. stawka WIBOR 6M poruszała się w kanale od 1,65% do 1,73%, aby następnie na skutek pandemii spaść i utrzymywać się do września 2021 r. na poziomie zbliżonym do 0,2%.
Dalsza część historii jest znana i jej kolejne akty obserwujemy do teraz. Na skutek szybko rosnącej inflacji Rada Polityki Pieniężnej zdecydowała się na serię podwyżek stóp procentowych. W rezultacie we wrześniu 2022 r. mamy stopę referencyjną na poziomie 6,75%, inflację konsumencką na poziomie 17,2% i ustawowe wakacje kredytowe mające złagodzić konsekwencje dynamicznie drożejących kredytów.
Sposobem na częściowe zabezpieczenie się przed zmianą oprocentowania są kredyty hipoteczne ze stałą stopą procentową. Problem polega na tym, że w Polsce można “zablokować” wysokość miesięcznej raty na okres od 5 do 10 lat. Następnie oprocentowanie przekształcane jest na oprocentowanie zmienne rozumiane jako suma marży banku i stawki WIBOR lub bank rekalkuluje stałą stopę na kolejny okres.
Aktualnie nie możemy od razu zapewnić sobie stałej raty na okres powyżej 10 lat. Takie rozwiązanie oferowane jest m.in. w Danii, Belgii, Holandii czy Hiszpanii. Wyższe oprocentowanie zobowiązań z okresowo stałą stopą powoduje również, że większość kredytów hipotecznych spłacanych w Polsce udzielonych zostało z oprocentowaniem zmiennym. W ostatnim czasie sytuacja uległa jednak zmianie.
Zgodnie z raportem European Mortgage Federation w I kwartale 2022 r. wśród nowo udzielonych kredytów hipotecznych w Polsce aż 60,77% opartych było o stałą stopę procentową obowiązującą do 5 lat, a 39,23% opartych było oprocentowanie zmienne. Jeszcze w III kwartale 2021 r. rysował się zupełnie inny obraz rynku – kredyty hipoteczne ze stałą stopą do 5 lat stanowiły tylko 12,75% całości nowo udzielonych zobowiązań mieszkaniowych.
Jak inflacja wpływa na kredyt gotówkowy?
Dużo rzadziej zastanawiamy się nad wpływem inflacji na kredyty gotówkowe, chociaż i w tym przypadku mamy często do czynienia z oprocentowaniem zmiennym opartym o marżę banku i stawkę WIBOR. Przy kredytach gotówkowych na dłuższy okres można spotkać się z ofertą ze stałym oprocentowaniem np. przez pierwsze 3 lata spłaty, a następnie stosowane jest oprocentowanie zmienne.
Kredyt gotówkowy udzielany jest najczęściej na niższe kwoty niż kredyt hipoteczny, a jego maksymalny okres spłaty to 10 lat. Powoduje to, że zmiana wysokości stawki WIBOR nie musi być dla nas aż tak odczuwalna. Z drugiej strony kredyt gotówkowy, z uwagi na brak zabezpieczenia w postaci hipoteki na nieruchomości ustanowionej na rzecz banku, oprocentowany jest wyżej niż kredyt mieszkaniowy.
W przypadku kredytu gotówkowego maksymalne oprocentowanie nie może przekroczyć dwukrotności wysokości odsetek ustawowych, które równe są stopie referencyjnej NBP powiększonej o 3,5%. Aktualnie nie może przekroczyć ono 20,50% w skali roku.
Maksymalne oprocentowanie kredytu = 2 x (stopa referencyjna NBP + 3,5 punktu procentowego)
Jak widać zmiany stopy referencyjnej przez Radę Polityki Pieniężnej w celu stłumienia lub pobudzenia inflacji przekładają się na wysokość maksymalnego oprocentowania kredytu gotówkowego.
Czy warto zaciągać kredyt w obliczu rosnącej inflacji?
Próbę odpowiedzi na to pytanie utrudnia niestabilna i trudna do przewidzenia sytuacja rynkowa. Z jednej strony słyszymy o zbliżającym się końcu cyklu podwyżek stóp procentowych, aby za chwilę usłyszeć, że to działanie przedwczesne i RPP będzie zmuszona do dalszego zacieśniania polityki pieniężnej. Podejmowane do tej pory próby prognozowania szczytu inflacji również nie mają swojego odzwierciedlenia w rzeczywistości.
W takich warunkach o zaciąganiu kredytów powinny myśleć przede wszystkim osoby znajdujące się w bardzo dobrej sytuacji finansowej, które dalszy wzrost inflacji będą mogły choć częściowo skompensować wzrostem wynagrodzenia lub podwyższeniem ceny oferowanych przez siebie towarów lub usług. Obecna sytuacja wymaga również wnikliwej weryfikacji parametrów ofert tj. oprocentowanie nominalne, prowizja, rzeczywista roczna stopa oprocentowania czy rodzaj rat.
Osoby o niskiej zdolności kredytowej powinny aktualnie podchodzić do zaciągania nowych zobowiązań z dużą rezerwą, ponieważ może być to ostatni krok w kierunku spirali zadłużenia.
Źródła:
- https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ceny-handel/wskazniki-cen/wskazniki-cen-towarow-i-uslug-konsumpcyjnych-we-wrzesniu-2022-roku,2,131.html
- https://www.rp.pl/polityka/art37243091-sondaz-trzech-na-czterech-polakow-uwaza-ze-inflacja-moze-przekroczyc-20-proc
- https://www.podatki.gov.pl/kalkulatory-podatkowe/kalkulator-inflacji/
- https://gpwbenchmark.pl/roczne
- https://www.pkobp.pl/waluty/
- https://media.bik.pl/informacje-prasowe/770191/o-68-7-spadla-wartosc-zapytan-o-kredyty-mieszkaniowe-wrzesniowy-odczyt-bik-indeksu-popytu-na-kredyty-mieszkaniowe
- https://hypo.org/emf/publications/quarterly-reviews/
Warto wiedzieć
- RPP podwyższając stopy procentowe powoduje, że rosną raty kredytów opartych o oprocentowanie zmienne.
- W przypadku kredytu hipotecznego, którego okres kredytowania wynosi 35 lat i odsetki naliczane są na podstawie sumy marży banku i stopy WIBOR, trzeba przygotować się na wzrosty i spadki wysokości raty spowodowane zmianą stóp procentowych.
- Stopy procentowe są jednym z narzędzi pozwalających na pobudzenie inflacji lub sprowadzenie jej do wyznaczonego celu. Spadek stóp procentowych obniża koszty finansowania i zwiększa dostępność kredytów, więc mamy do czynienia z działaniem pobudzającym inflację. Po podniesieniu stóp procentowych zachodzą zjawiska odwrotne.
- Rata kredytu hipotecznego ze stałym oprocentowaniem nie zmienia się w konkretnym czasie. Aktualnie w Polsce jest to okres od 5 do 10 lat.
- Ciałem decyzyjnym NBP jest Rada Polityki Pieniężnej (RPP), której jednym z zadań jest właśnie ustalanie poziomu stóp procentowych.
FAQ – najczęściej zadawane pytania
Czym jest inflacja?
Inflacja to wzrost cen w gospodarce, który prowadzi do spadku siły nabywczej pieniądza. Oznacza to, że po upływie określonego czasu za tę samą kwotę kupimy mniej towarów i usług niż wcześniej.
Co się dzieje z kredytem podczas inflacji?
Rosnąca inflacja wymusza podnoszenie stóp procentowych w celu zmniejszenia dostępności kredytów i zmniejszenia podaży pieniędzy w gospodarce. W rezultacie rośnie także oprocentowanie oparte o stawkę WIBOR i wysokość miesięcznej raty kredytu.
Czy przy wysokiej inflacji nadpłacać kredyt?
Jeśli dysponujemy odpowiednimi środkami, aby nadpłacić kredyt, którego rata gwałtownie wzrosła i nie zapowiada się, aby spadła do wcześniejszego poziomu, to warto nadpłacić kredyt. Wyjątkiem jest sytuacja, w której zainwestowanie posiadanego kapitału przyniesie większy zysk od korzyści wynikających z nadpłaty zobowiązania.
Czy inflacja sprzyja kredytobiorcom?
Dynamicznie rosnący indeks cen towarów i usług przekłada się na konieczność podwyżki stóp procentowych. Powoduje to wzrost kosztów obsługi zadłużenia, ograniczając siłę nabywczą kredytobiorców oraz zmniejszając ich skłonność do zaciągania kolejnych zobowiązań. Utrata wartości kapitału do spłaty nie kompensuje rosnących kosztów finansowania.
Czy warto przejść teraz na stałe oprocentowanie?
Porównując ze sobą kredyty hipoteczne ze stałym i zmiennym oprocentowaniem trzeba dokładnie porównać ich kluczowe parametry, jak rzeczywista roczna stopa oprocentowania, prowizja czy wysokość miesięcznej raty. Nawet jeśli oferta kredytu ze stałym oprocentowaniem jest lepsza to trzeba pamiętać, że w przypadku spadku stóp procentowych wariant ten może okazać się mniej korzystny.
Czy stopy procentowe nadal będą rosnąć?
Wszystko zależy od dalszego rozwoju sytuacji. Jeśli inflacja konsumencka przebije psychologiczny 20% to może pojawić się dodatkowa presja na wyższe stopy procentowe. Decyzje te podejmowane są jednak z uwzględnieniem także innych czynników, jak spadek PKB czy wzrost bezrobocia.