Dynamiczny wzrost stóp procentowych i wysoka inflacja powodują, że coraz więcej gospodarstw domowych ma problemy z terminowym regulowaniem swoich zobowiązań. Sprawdzamy, co zrobić, kiedy pojawi się problem ze spłatą kredytu i czy można w takiej sytuacji liczyć na wsparcie banku lub pomoc ze strony państwa.
- Jaką pomoc oferują banki w przypadku problemów ze spłatą kredytu?
- Renegocjacja warunków spłaty kredytu
- Zmiana oprocentowania na stałe
- Wydłużenie okresu spłaty kredytu
- Refinansowanie kredytu
- Kredyt konsolidacyjny
- Jaką pomoc oferuje państwo w przypadku problemów w spłacie kredytu?
- Ustawowe wakacje kredytowe
- Fundusz Wsparcia Kredytobiorców
- Jakie czynności można podjąć samodzielnie w przypadku problemów ze spłatą kredytu?
- Jakich błędów nie popełniać, aby nie mieć problemów ze spłatą kredytu?
- Warto wiedzieć
Problem ze spłatą kredytu, szczególnie hipotecznego, wywołuje wiele negatywnych emocji. Warto przy tym pamiętać, że wypowiedzenie umowy kredytowej i wszczęcie kosztownych procedur windykacyjnych nie leży w interesie banków. Dlatego kredytodawcy posiadają procedury, które często pozwalają na restrukturyzację problematycznego zadłużenia. W określonych sytuacjach można skorzystać również ze wsparcia ze strony państwa.
Jaką pomoc oferują banki w przypadku problemów ze spłatą kredytu?
Problem ze spłatą kredytu stawia w trudnej sytuacji nie tylko kredytobiorcę, ale także bank, który udzielił finansowania. W zależności od kwoty zaległości oraz okresu zwłoki w spłacie instytucje finansowe podejmują coraz bardziej zdecydowane kroki zmierzające do odzyskania wierzytelności. Szczegółowo opisaliśmy je w poradniku: Opóźnienie w spłacie kredytu – jakie konsekwencje?
Działania podejmowane przez bank to dla kredytobiorcy nie tylko dodatkowe koszty wynikające z m.in. naliczenia odsetek karnych czy wysyłki płatnych monitów. To również obciążenia niefinansowe obniżające na wiele lat wiarygodność i reputację dłużnika – wszystkie zaległości rejestrowane są przez Biuro Informacji Kredytowej (BIK). Negatywna historia kredytowa może z kolei utrudnić, a nawet uniemożliwić, zaciąganie kolejnych kredytów i pożyczek w przyszłości.
Informacje o opóźnieniach w spłacie kredytów i pożyczek widoczne są w rejestrach BIK przez 5 lat. Okres ten liczony jest od chwili całkowitej spłaty takiego zobowiązania i nie można ich usunąć. Dotyczy to sytuacji, w której opóźnienie wynosiło ponad 60 dni i minęło 30 dni od chwili, w której bank poinformował dłużnika o zamiarze przetwarzania danych na temat problematycznego kredytu.
Podejmowane przez bank czynności prowadzą do coraz większego napięcia pomiędzy stronami umowy oraz niepotrzebnie angażują zasoby, które bank może wykorzystać w bardziej dochodowych obszarach. Dlatego instytucje finansowe starają się odpowiednio wcześnie podejmować działania pozwalające złagodzić skutki opóźnień w spłacie kredytów – szczególnie w sytuacjach, kiedy kłopoty te wynikają z przyczyn niezależnych od kredytobiorców tj.:
- dynamiczny wzrost miesięcznych rat kredytów z oprocentowaniem zmiennym, które obliczane jest jako suma stawki WIBOR i marży banku.
- ciężka choroba utrudniająca pracę zarobkową,
- wypowiedzenie umowy o pracę przez pracodawcę.
Podstawą wypracowania odpowiedniego stanowiska jest współpraca pomiędzy bankiem a kredytobiorcą. Unikanie kontaktu przez dłużnika może prowadzić do jeszcze poważniejszych problemów. Większość rozwiązań pomocowych ma bowiem zastosowanie tylko w sytuacji, kiedy kredytobiorca nie znalazł się jeszcze w skrajnie trudnej sytuacji finansowej.
Renegocjacja warunków spłaty kredytu
Uzasadniona sytuacja finansowa kredytobiorcy daje możliwość złożenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia. Na takie działanie pozwala prawo bankowe. Na podstawie przedstawionych we wniosku informacji bank może zgodzić się na zmianę warunków finansowania, które mogą polegać m.in. na:
- czasowym lub stałym obniżeniu marży kredytowej,
- zmianie oprocentowania,
- zmianie rat z malejących na równe,
- przesunięciu terminu spłaty raty.
Restrukturyzacja w pierwszej kolejności przywodzi na myśl kredyt hipoteczny, ale działania tego typu mogą być podejmowane również w przypadku innych zobowiązań tj. kredyt gotówkowy, kredyt samochodowy czy kredyt inwestycyjny.
Zmiana oprocentowania na stałe
Zmiana oprocentowania na stopę stałą jest rozwiązaniem, o którym myślą szczególnie osoby spłacające kredyty hipoteczne z oprocentowaniem zmiennym opartym o stawkę WIBOR. Dynamiczny wzrost głównych stóp procentowych Narodowego Banku Polskiego (NBP), w tym stopy referencyjnej, przełożył się na równie gwałtowny wzrost rat kredytowych. Spowodowało to, że sytuacja finansowa tysięcy kredytobiorców spłacających kredyty hipoteczne stała się co najmniej trudna.
Aby zabezpieczyć się przed dalszym wzrostem kosztów finansowania, część osób zastanawia się nad zmianą oprocentowania kredytu hipotecznego na oprocentowanie stałe. Rozwiązanie to oferowane jest zarówno przez banki uniwersalne, jak i banki spółdzielcze. W zależności od propozycji oprocentowanie stałe może obowiązywać w okresie od 5 do 10 lat. Dla większości kredytobiorców hipotecznych będą to zatem kredyty z okresowo stałym oprocentowaniem.
Rozwiązanie to jednak rodzi przynajmniej dwa problemy. Zamiana oprocentowania zmiennego na okresowo stałe wymaga ponownej oceny zdolności kredytowej. Osoba, która znalazła się w trudnej sytuacji materialnej najprawdopodobniej nie wykaże się wystarczającą wydolnością finansową, aby bank dokonał wnioskowanej zamiany. Po drugie niepewne otoczenie gospodarcze i geopolityczne nie pozwalają ocenić, na jakich poziomach znajdą się stopy procentowe w perspektywie najbliższych kwartałów.
Realizacja scenariusza zakładającego spadek stóp procentowych spowoduje, że raty kredytów hipotecznych opartych o stawkę WIBOR powinny maleć. W takiej sytuacji „zablokowane” oprocentowanie na wyższych poziomach może być źródłem kolejnych problemów i niezadowolenia kredytobiorców. Możliwy jest również scenariusz odwrotny, ale jak wspominaliśmy wcześniej, prognozowanie poziomu stóp procentowych w tak zmiennym otoczeniu obarczone jest dużym ryzykiem błędu.
Wydłużenie okresu spłaty kredytu
Wydłużenie okresu kredytowania to jeden z najprostszych sposobów pozwalających na poprawę bieżącej płynności finansowej dłużnika. Działa tutaj prosty mechanizm. Wydłużenie okresu kredytowania powoduje, że pożyczony kapitał wraz z odsetkami spłacany jest dłużej, co przekłada się na obniżenie kwoty miesięcznej raty kredytu. Z drugiej strony oznacza to wyższy całkowity koszt kredytu, ponieważ odsetki naliczane będą dłużej. Dla dłużników oczekujących poprawy bieżącej płynności finansowej wzrost całkowitego kosztu kredytu ma jednak znaczenie drugorzędne.
Refinansowanie kredytu
Refinansowanie kredytu w najprostszym ujęciu polega na przeniesieniu go do innego banku, który oferuje korzystniejsze warunki finansowania. Otoczenie gospodarcze nieustannie się zmienia i warunki kredytu zaciągniętego kilka lat wcześniej mogą negatywnie odbiegać od rynkowych standardów. Kredyt refinansowy wypłacany jest niemal zawsze bezgotówkowo tzn. nowy bank przelewa środki na spłatę kredytu w dotychczasowym banku z pominięciem rachunku kredytobiorcy.
Chociaż refinansowanie najczęściej dotyczy kredytu hipotecznego to można wyróżnić także m.in. refinansowy kredyt gotówkowy czy refinansowy kredyt inwestycyjny dla firm. Przed podjęciem decyzji trzeba wnikliwe zweryfikować koszty takiej operacji. Kierowanie się wyłącznie niższym oprocentowaniem może prowadzić do błędnych wniosków.
Po pierwsze trzeba sprawdzić, czy dotychczasowy bank nie pobiera prowizji za wcześniejszą spłatę kredytu. Informacja taka powinna być wyszczególniona w umowie kredytowej. W przypadku kredytu hipotecznego należy wziąć również pod uwagę koszty związane z ponowną wyceną nieruchomości, opłaty sądowe oraz koszty dodatkowych ubezpieczeń. Trzeba również sprawdzić, czy bank przejmujący kredyt pobiera z tego tytułu prowizję – opłata tego typu była już prawdopodobnie naliczona podczas zaciągania pierwotnego zobowiązania.
Przemyślane refinansowanie kredytu może przełożyć się na obniżenie kosztów, co jest szczególnie ważne dla osób borykających się terminową spłatą zobowiązań lub przewidujących takie problemy w najbliższej przyszłości.
Kredyt konsolidacyjny
Kredyt konsolidacyjny pozwala na połącznie dotychczasowych kredytów i pożyczek w pojedyncze zobowiązanie, które spłacane jest za pomocą jednej miesięcznej raty. Z jednej strony ułatwia to zarządzanie osobistym budżetem, a z drugiej pozwala na poprawę bieżącej płynności finansowej. Jest to możliwe za sprawą wydłużenia okresu kredytowania, którego wpływ na poprawę płynności finansowej opisywaliśmy wcześniej.
Rozłożenie spłaty połączonych zobowiązań na dłuższy okres spowoduje obniżenie wysokości miesięcznej raty. Ceną za poprawę płynności finansowej jest wyższy całkowity koszt kredytu, ponieważ odsetki od pożyczonego kapitału naliczane są dłużej. Trzeba jednak pamiętać, że kwota miesięcznej raty w dalszym ciągu może podlegać wahaniom, jeśli oprocentowanie kredytu konsolidacyjnego jest zmienne.
Przed podjęciem ostatecznej decyzji warto porównać sumę miesięcznych rat przed i po konsolidacji. Trzeba również sprawdzić, czy za połączenie zobowiązań bank nie pobiera dodatkowej prowizji, co może wpłynąć na opłacalność takiego rozwiązania. Decydując się na konsolidację zobowiązań można połączyć m.in.:
- kredyty gotówkowe
- kredyty samochodowe
- kredyty mieszkaniowe
- pożyczki hipoteczne
- limity na kartach kredytowych
- limity debetów na koncie.
Część banków dopuszcza także połączenie innych kredytów konsolidacyjnych i pożyczek pozabankowych, ale nie jest to powszechna praktyka. Zaciągniecie kredytu konsolidacyjnego wymaga przeprowadzenia oceny zdolności kredytowej, dlatego z tego rozwiązania można skorzystać zanim w rejestrach BIK pojawią się informacje o opóźnieniach w spłacie zobowiązań.
Jaką pomoc oferuje państwo w przypadku problemów w spłacie kredytu?
Kredytobiorcy zmagający się z terminową spłatą kredytów mogą liczyć również na wsparcie ze strony państwa. Obserwowany rozwój programów pomocowych spowodowany jest dynamicznym wzrostem kosztów kredytowania, co postawiło w trudnej sytuacji tysiące gospodarstw domowych spłacających kredyty z oprocentowaniem zmiennym. To niekorzystne zjawisko zbiegło się z gwałtownym wzrostem inflacji, co przełożyło się na potężny wzrost kosztów życia i utrzymania, potęgując tylko problemy kredytobiorców.
Ustawowe wakacje kredytowe
Ustawowe wakacje kredytowe to możliwość odroczenia płatności 8 rat kredytu hipotecznego:
- po dwie w 3. i 4. kwartale 2022 r.
- po jednej w każdym z czterech kwartałów 2023 r.
Wsparcie skierowane jest do osób, które nabyły na kredyt nieruchomość w celu zaspokojenia własnych potrzeb mieszkaniowych. Obejmuje tylko jedną umowę, która musi być zawarta w złotych polskich. Odroczenie dotyczy zarówno części kapitałowej, jak i części odsetkowej kredytu. Rozwiązanie to opisaliśmy szczegółowo w poradniku: Rządowe wakacje kredytowe 2023 – jak skorzystać?
Fundusz Wsparcia Kredytobiorców
Osoby mające problemy ze spłatą kredytu mieszkaniowego mogą skorzystać z Funduszu Wsparcia Kredytobiorców (FWK), na który składają się wpłaty kredytodawców. Wsparcie przekazywane jest przez Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK) bezpośrednio do banku, który udzielił kredytu. Kwota dofinansowania może być wypłacana maksymalnie przez 36 miesięcy, jednak nie może być ona wyższa niż 2.000 zł miesięcznie. Aby skorzystać ze wsparcia w ramach FWK kredytobiorca musi spełnić jedną z poniższych przesłanek:
- w dniu złożenia wniosku posiadać status osoby bezrobotnej,
- spłata kredytu mieszkaniowego przekracza 50 proc. dochodów osiąganych miesięcznie przez jego gospodarstwo domowe,
- miesięczny dochód gospodarstwa domowego, pomniejszony o ratę kredytu mieszkaniowego nie przekracza 1.552 zł dla gospodarstwa jednoosobowego lub 1.200 zł na osobę dla gospodarstwa wieloosobowego.
Wsparcie skierowane jest również do kredytobiorców, którzy musieli sprzedać kredytowaną nieruchomość, a otrzymana kwota nie pozwoliła na spłatę całego zobowiązania. Spłata kwoty pożyczonej w ramach FWK zaczyna się po 2 latach od wypłaty ostatniej raty wsparcia i rozłożona jest na 144 nieoprocentowane raty równe. Uregulowanie 100 rat bez opóźnienia powoduje umorzenie pozostałej części wsparcia.
Jakie czynności można podjąć samodzielnie w przypadku problemów ze spłatą kredytu?
Kredytobiorcy mający problem ze spłatą kredytu nie zawsze mogą liczyć na wsparcie ze strony banku lub państwa. Powodów takiej sytuacji może być wiele. Kłopotliwy może być przykładowo kredyt mieszkaniowy zaciągnięty w innej walucie niż złoty polski lub sytuacja dłużnika, która pogorszyła się do takiego stopnia, że jakakolwiek rozwiązanie ze strony banku będzie oznaczać zbyt duże ryzyko.
W takich sytuacjach kredytobiorca może liczyć wyłącznie na siebie, ale nie zawsze jest pozbawiony szans. Działania zmierzające do poprawy wydolności finansowej wymagają jednak wielu wyrzeczeń i podejmowania trudnych decyzji. Oto kilka z nich:
- Sprzedaż wartościowych składników majątku – warto zweryfikować, czy jest możliwość uwolnienia dodatkowej gotówki przez sprzedaż wybranych przedmiotów lub ich zamianę np. sprzedaż drugiego samochodu lub zamiana drogiego w utrzymaniu pojazdu na standardowe auto miejskie.
- Pożyczka hipoteczna – rozwiązanie to skierowane jest dla osób posiadających nieruchomość wolną od obciążeń, którą można przeznaczyć jako zabezpieczenie pożyczki hipotecznej. Pozyskane w ten sposób środki można przeznaczyć na dowolny cel.
- Ograniczenie wydatków – wiele osób nawet nie jest świadoma, że automatycznie opłaca usługi wykupione kiedyś w ramach subskrypcji. Rezygnacja z platform streamingowych oraz zmniejszenie abonamentów telefonicznych i telewizyjnych może przynieść nawet kilkaset złotych oszczędności miesięcznie.
- Ogłoszenie upadłości konsumenckiej – w ostateczności dłużnik ma możliwość ogłoszenia upadłości konsumenckiej. Oznacza to likwidację majątku w celu spłaty wierzycieli. Rozwiązanie to opisaliśmy w tym miejscu.
Jakich błędów nie popełniać, aby nie mieć problemów ze spłatą kredytu?
Zaciągając jakiekolwiek zobowiązanie warto wyobrazić sobie trudne i niechciane scenariusze – od chwilowej utraty pracy, przez przejściowe kłopoty finansowe, a na całkowitej utracie możliwości zarobkowania kończąc. Obrazy tego typu pozwalają na bardziej obiektywną ocenę własnych potrzeb i możliwości finansowych. Dotyczy to szczególnie zobowiązań zaciąganych na zakup lub budowę nieruchomości.
Problem ze spłatą kredytu hipotecznego, z uwagi na jego wysoką kwotę i wieloletni okres, może pociągać za sobą bardzo dotkliwe konsekwencje. Dlatego przed zaciągnięciem takiego zobowiązania trzeba nie tylko zgromadzić odpowiedni wkład własny, ale również zbudować poduszkę finansową na nieprzewidziane wydatki. W przeciwnym wypadku każda awaria samochodu czy wymiana sprzętu AGD może urastać do rangi wielkiego problemu.
Nie bez znaczenia jest również wybór odpowiedniej oferty. Nawet niewielkie różnice w oprocentowaniu mogą przynieść w wieloletnim okresie spłaty tysiące złotych oszczędności lub dodatkowych kosztów. W wyborze mogą być pomocne dostępne w sieci rankingi i kalkulatory. Na końcu nie można zapominać, że kwota kredytu powinna być odpowiadać wartości dobrze przemyślanej potrzeby. Dopasowywanie potrzeb do swpjej maksymalnej zdolności kredytowej może w przyszłości odbić się czkawką.
Źródła:
- Rządowe wsparcie dla kredytobiorców – wakacje kredytowe (podatki.gov.pl)
Warto wiedzieć
- Problem ze spłatą kredytu może przytrafić się każdemu. W takiej sytuacji należy niezwłocznie skontaktować się z bankiem. Szybka reakcja daje większe szanse na wypracowanie rozwiązań pozwalających uniknąć przykrych konsekwencji związanych m.in. z wypowiedzeniem umowy kredytowej.
- Kredyt hipoteczny jest najczęściej zobowiązaniem na wysoką kwotę, którego spłata towarzyszy kredytobiorcy przez większość dorosłego życia.
- Osoby borykające się ze spłatą kredytu hipotecznego mogą skorzystać z państwowych programów pomocowych – ustawowych wakacji kredytowych i Funduszu Wsparcia Kredytobiorców (FWK).
- Problem ze spłatą kredytu widoczny jest w rejestrach Biura Informacji Kredytowej (BIK) i wpływa negatywnie na historię kredytową dłużnika.
- Ustawowe wakacje kredytowe pozwalają na odroczenie płatności 8 rat kredytu hipotecznego – po dwie w trzecim i czwartym kwartale 2022 r. oraz po jednej w każdym z czterech kwartałów 2023 r.
FAQ – najczęściej zadawane pytania
Jakie konsekwencje za brak spłaty kredytu?
Krótkie opóźnienia w spłacie kredytu najczęściej uruchamiają działania przypominawcze ze strony banków. Część z nich nalicza odsetki karne po 7-14 dniach od zarejestrowania opóźnienia. Następnie bank wysyła monity i wezwania do zapłaty. Brak rekcji dłużnika prowadzi do wypowiedzenia umowy kredytowej, skierowania sprawy na ścieżkę sądową, a ostatecznie do windykacji komorniczej.
Jak długo niespłacony kredyt widoczny jest w BIK?
Jeśli kredyt nie był spłacany w terminie to będzie widoczny w rejestrach BIK przez 5 lat od jego całkowitej spłaty. Dotyczy to sytuacji, w której opóźnienie wynosiło ponad 60 dni i minęło 30 dni od chwili, w której bank poinformował dłużnika o zamiarze przetwarzania danych na temat problematycznego kredytu.
Ile można się spóźnić ze spłatą kredytu?
Najlepiej nie spóźniać się w ogóle i regulować zobowiązanie zgodnie z przyjętym harmonogramem. Brak konsekwencji za opóźnienie w spłacie kredytu zależy od podejścia konkretnego banku. Jeden przez 14 dni od zarejestrowania opóźnienia nie naliczy odsetek karnych, a inny zrobi to szybciej. W każdym przypadku opóźnienie zostanie zarejestrowane przez BIK.
Co grozi za brak spłaty kredytu?
Wszystko zależy od kwoty zaległości, liczby nieopłaconych rat i okresu zwłoki. W takiej sytuacji bank może naliczyć odsetki karne, wysyłać płatne monity, przekazać sprawę zewnętrznej firmie windykacyjnej, wypowiedzieć umowę kredytową i skierować sprawę do sądu.
Czy za brak spłaty kredytu można trafić do więzienia?
Za sam brak spłaty kredytu trudno jest trafić do więzienia, ale jest szereg czynności związanych z zaciąganiem i spłatą kredytu, które mogą skutkować odpowiedzialnością karną. Zaliczamy do nich np. wyłudzenie kredytu, sfałszowanie dokumentów lub uchylanie się od egzekucji komorniczej i ukrywanie majątku.
